Του Δημήτρη Γιατζόγλου
Τι να πρωτοπώ για το νησί αυτό. Δώδεκα χρόνια της ζωής μου, το δεύτερο σπίτι μου. Τα ωραιότερα καλοκαίρια της ζωής μου. Τα εφηβικά μου καλοκαίρια. Τυχαία βρεθήκαμε οικογενειακώς στην Λέρο αρχές της δεκαετίας του 1980. Φαντάσου εκείνη την εποχή. Πλοία της γραμμής Κάμιρος, Όμηρος, Αλκαίος, Ιαλυσός. Ταξίδι κοντά στις 13 ώρες! Ένα νησί παρεξηγημένο εκείνη την εποχή λόγω του ψυχιατρείου, αλλά και του ότι υπήρξε τόπος εξορίας. Μόνο όποιος ανακάλυπτε τις ομορφιές του μπορούσε να καταλάβει αυτή την κρυφή γοητεία που έκρυβε κάθε γωνιά του. Σε αυτό το νησί χρωστάμε και δύο από τα ωραιότερα τραγούδια της μουσικής μας παράδοσης. Το «Τζιβαέρι» και το «Μες του Αιγαίου τα νησιά».
Πρώτος σταθμός το Λακκί, το λιμάνι του νησιού. Ένας οικισμός που τον έχτισαν οι Ιταλοί και αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο της ιστορίας των Δωδεκανήσων. Εντυπωσιακή είναι η κλειστή αγορά με τον Πύργο, το Δημαρχείο, το καμπυλόσχημο κινηματοθέατρο. Στη ουσία όταν δημιουργήθηκε, οι Ιταλοί ήθελαν να εξυπηρετήσουν την μεγαλύτερη στρατιωτική βάση της Ανατολικής Μεσογείου. Μια πόλη που την εποχή εκείνη είχε τα πάντα. Τελωνείο, λιμεναρχείο, δημοτικό σχολείο, αγορά σπίτια για τους αξιωματικούς, κινηματοθέατρο, φαρμακείο, ταχυδρομείο, εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας, βιομηχανία αεριούχων ποτών, στρατώνες. Αυτό που θα σας εντυπωσιάσει στο Λακκί είναι η ρυμοτομία του. Οι Ιταλοί έδωσαν ένα αρχιτεκτονικό δείγμα της αυτοκρατορίας που ήθελαν να εγκαθιδρύσουν.
Ο Πλάτανος. Χτισμένος αμφιθεατρικά σε έναν λόφο ουσιαστικά ενωμένος με την Αγία Μαρίνα και το Παντέλι. Παραδοσιακά διώροφα κτίρια και ορισμένα θαυμάσια αρχοντικά του 19ου αιώνα. Ακριβώς από πάνω δεσπόζει το βυζαντινό κάστρο της Παναγιάς, άλλοτε ένα απόρθητο φρούριο. Το Παντέλι ένα παλιό ψαροχώρι. Τώρα έχει αναπτυχθεί περισσότερο. Εκεί, λοιπόν κάποτε ζούσε μια γιαγιά. Η γιαγιά Σούμενα. Δεν έμαθα ποτέ τι σήμαινε αυτό. Σε ένα καφενεδάκι που είχε και η πόρτα του ήταν μέσα στην άμμο εκεί που έδενα τα ψαροκάικα έχω φάει την καλύτερη ομελέτα με πατάτες που έχω φάει ποτέ από τα χεράκια της. Η ίδια πήγαινε δεν πήγαινε. Αλλά η ομελέτα της ανεπανάληπτη. Και δίπλα να ακούς ιστορίες από τους ψαράδες. Ξυπόλυτοι αυτοί, ξυπόλυτος κι εγώ. Το σούρουπο ακριβώς δίπλα με απόχες μαζεύαμε αθερίνα. Αν ήταν αρκετή την πηγαίναμε στη Σούμενα και μας την έβαζε στο τηγάνι. Λοιπόν ότι και αν τηγάνιζε εμένα μου μύριζε ομελέτα!!! Δίπλα από το Παντέλι στον Βρωμόλιθο ήταν το σπίτι μου νοικιάζαμε όλο τον χρόνο. Χειμώνα καλοκαίρι. Ένα σπίτι με κάτι πέτρινους τοίχους κοντά στο μέτρο. Τα παράθυρα από έξω και τα παντζούρια από μέσα. Κάτω λείο τσιμέντο, σαν να λέμε εμφανές μπετόν της εποχής! Και η οροφή ήταν από ξύλο, φύκια και πίσσα! Παλιό νησιώτικο σπίτι της Λέρου. Και ένα κλίμα στην αυλή επάνω σαν τέντα!
Αγία Μαρίνα. Το δεύτερο φυσικό λιμάνι. Πόσο καλαίσθητη αυτή η γωνιά του νησιού. Σε κερδίζει αμέσως. Θαυμάσια η θέα το βράδυ και προς το φωτισμένο κάστρο απέναντι στο βουνό. Αλλά και στο βάθος ο φάρος με το λαξευτό στον βράχο εκκλησάκι. Πολύχρωμα νεοκλασικά γύρω από την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Μαζί και τα ασβεστωμένα παραδοσιακά σπίτια με τις χαρακτηριστικές μπλε μπορντούρες που πλαισιώνουν τα παράθυρα. Τα Άλιντα, μια ωραία παραλία του νησιού. Μη φανταστείτε ότι στην Λέρο θα βρείτε τις αμμουδιές των Κυκλάδων. Αλλά οι παραλίες της έχουν άλλη γοητεία. Τα νερά απίθανα. Στα Άλιντα ξεχωρίζει ο Πύργος του Μπουλαφέντη με έναν μοναδικό κήπο. Ευεργέτης του νησιού από τους πολλούς που είχαν μεταναστεύσει στην Αίγυπτο. Ένα αρχοντικό του 1930 στο οποίο στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο.
Έχει ωραία καθημερινότητα τα καλοκαίρια στο νησί. Ωραίες ντόπιες νοστιμιές. Χαλαρά μπαράκια για ποτάκι. Δεκαετία 80 και κάτι από 90 μεσουρανούσε η Disco Diana στο Παντέλι και τα ΔΕΙΛΙΝΑ, μπουζούκια πάνω από τον Βρωμόλιθο. Μπουζούκια κανονικά μια πιάτα να περνάνε πάνω από το κεφάλι σου. Βέβαια το ωραίο της εποχή εκείνης ήταν το ότι σχεδόν όλο το νησί ήταν μια μεγάλη παρέα! Και κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Λόγω της ιταλοκρατίας στα Δωσεκάνησα και στην Λέρο είχε πολλούς τουρίστες Ιταλούς. Δύο πράγματα θυμάμαι. Το πόσο δυνατά μιλούσαν στην παραλία αλλά όλες οι γυναίκες εννοείται κοκέτες. Και το άλλο τα μεγάλα Fiat που είχαν που δεν κυκλοφορούσαν εδώ και όλα πετρελαιοκίνητα και με έναν δυνατό βραχνό ήχο! Ωραία χρόνια. Ωραίο νησί! Να πάτε. Κι όσο και αν έχει αλλάξει να το δείτε με την ματιά μου!