Αρκετοί είναι αυτοί που περνάνε καθημερινά μπροστά από το τριώροφο αρχοντικό νεοκλασικό της οδού Κυδαθηναίων 27 στη γραφική περιοχή της Πλάκας, αλλά ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι στο εσωτερικό του στήθηκε για πρώτη φορά χριστουγεννιάτικο δέντρο στη χώρα μας, εκεί στα μέσα του 19ου αιώνα στην οθωνική Αθήνα. Όσοι το αντίκρισαν έμειναν ενεοί με την παράλογη απόφαση του ιδιοκτήτη να τοποθετήσει ένα ολόκληρο έλατο μέσα στο σπίτι! «Σίγουρα πρόκειται για τρελό», σκέφτηκαν κάποιοι. Έκτοτε, ωστόσο, εκατομμύρια Έλληνες έχουν πράξει το ίδιο στα δικά τους σπίτια, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δημιουργήσουν μια χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Ποιος ήταν αυτός που έκανε «ποδαρικό» φέρνοντας το ξενικό έθιμο στη χώρα μας και με ποιον τρόπο;
Το εξαίσιο νεοκλασικό
Ας τα πάρουμε με τη σειρά: Το καλαίσθητο ακίνητο που στέκει ακόμη αγέρωχο στην καρδιά της Αθήνας, χτίστηκε το μακρινό 1842 και ανήκε στον μεγαλογιατρό και διπλωμάτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια είχαν αναλάβει ο Σταμάτης Κλεάνθης και ο Εδουάρδος Σάουμπερτ, οι άνθρωποι δηλαδή που είχαν παρουσιάσει και στον βασιλιά Όθωνα Α’ το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της πρωτεύουσας -άσχετα εάν δεν υλοποιήθηκε ποτέ, επειδή αντιδρούσαν οι ιδιοκτήτες γης των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων. Πρόκειται για ένα εξαίσιο οικοδόμημα με πολλά παραθυρόφυλλα, μαρμάρινα φουρούσια που στηρίζουν τα μπαλκόνια, απέριττα μεταλλικά κιγκλιδώματα και συμμετρικές καλομετρημένες αναλογίες.
Περνούσε όλη η αριστοκρατία από το σαλόνι
Από την αρχή που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του και μπήκαν μέσα οι ιδιοκτήτες, αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα σαλόνια των Αθηνών. Σε αυτό έπιναν τα απογεύματα το τσάι τους κυρίες της εποχής, ενώ αρκετά βράδια ο Παπαρρηγόπουλος παρέθετε δεξιώσεις για την υψηλή. Μέχρι και τον ίδιο τον Βαυαρό βασιλιά Όθωνα Α’ είχε την τιμή να φιλοξενήσει στη μεγάλη σάλα ο οικοδεσπότης που ήταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία από την ηλικία των 25 ετών, φροντίζοντας να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821 και ευτύχησε να γίνει μέχρι και Σύμβουλος της Επικρατείας μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Από τον Λούθηρο στον Παπαρρηγόπουλο
Χριστούγεννα του 1843 λοιπόν, ο Παπαρρηγόπουλος έχει διοριστεί πλέον γενικός πρόξενος της Ρωσίας στη χώρα μας, ενώ η Αθήνα την ίδια περίοδο γιορτάζει τη μεταφορά της πρωτεύουσας του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου από το γραφικό Ναύπλιο στο λίκνο της αρχαιότητας. Τότε ήταν που ο επιτυχημένος διπλωμάτης της εποχής αποφάσισε για πρώτη φορά να φέρει στη χώρα μας το έθιμο του στολισμένου χριστουγεννιάτικου δέντρου που είχε δει στο εξωτερικό (σύμφωνα με την παράδοση ο πρώτος που στόλισε χριστουγεννιάτικο δέντρο παγκοσμίως ήταν ο Γερμανός θεολόγος και ιερομόναχος Μαρτίνος Λούθηρος που θεμελίωσε τον προτεσταντισμό).
Έφερε το δέντρο απ’ τη μακρινή Ρωσία
Όταν αντίκρισαν το στολισμένο δέντρο οι Βαυαροί που είχαν έρθει στη χώρα μας μαζί με τον νεαρό μονάρχη Όθωνα Α’ μειδίασαν γιατί στην πατρίδα τους το εν λόγω έθιμο τηρούνταν εδώ και αιώνες. Για τους Έλληνες όμως ήταν κάτι το πραγματικά πρωτόγνωρο που δεν είχε καμία λογική. Τους φαινόταν πολύ περίεργο να φέρνει κάποιος ένα ολόκληρο έλατο από τα αχανή δάση της Ρωσίας, γιατί από εκεί το είχε φέρει ο Παπαρρηγόπουλος, να το βάζει μέσα στο σπίτι του και να το στολίζει με κεράκια και πολύχρωμα χριστουγεννιάτικα σχεδιάκια -οι μπάλες προστέθηκαν αργότερα!
«Τα δέντρα μου εγώ δεν τ’ αφήνω να φυτρώσουν μέσα στην κάμαρα»
Μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο στρατηγός Μακρυγιάννης όταν ανέβηκε τη σκάλα του αρχοντόσπιτου και κατευθύνθηκε προς τη μεγάλη αίθουσα, βλέποντας το πανύψηλο δέντρο κούνησε το κεφάλι του και είπε στον Παπαρρηγόπουλο: «Ωραίο είναι κυρ’ Γιάννη. Και του χρόνου να είμαστε καλά. Αλλά τα δέντρα μου εγώ δεν τ’ αφήνω να φυτρώσουν μέσα στην κάμαρα! Μόνο… τ’ άρματά μου φυτρώνουν εκεί». Εκείνος γέλασε δυνατά και του εξήγησε πόσο δημοφιλές ήταν αυτό το έθιμο σε ένα μεγάλο τμήμα της δυτικής Ευρώπης. Τις κατοπινές δεκαετίες όλο και πολλαπλασιάζονταν στη χώρα μας τα σπίτια με χριστουγεννιάτικα έλατα σε μια προσπάθεια εξευρωπαϊσμού της καλής κοινωνίας των Αθηνών, κάτι που μάλλον θα πρέπει να παραξένευε όλο και πιο πολύ τον οψιμαθή συγγραφέα απομνημονευμάτων, στρατηγό Μακρυγιάννη.
Πρωτοστάτης και στα bazaar
Ο οικοδεσπότης του νεοκλασικού της οδού Κυδαθηναίων Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος (1780-1874) ήταν επίσης ο πρώτος που διοργάνωσε στη χώρα μας έκθεση διαφόρων προϊόντων προς πώληση για φιλανθρωπικούς σκοπούς, κοινώς bazaar! Ειδικότερα, το 1858 διοργάνωσε στο σπίτι του δωροαγορά προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα ώστε να βοηθηθούν οι σεισμόπληκτοι της περιοχής της Αρχαίας Κορίνθου, καθώς τον Φεβρουάριο εκείνου του έτους είχε πληγεί από τα 6,7 Ρίχτερ του Εγκέλαδου προκαλώντας 19 θανάτους και ξεσπιτώνοντας χιλιάδες άλλους πολίτες. Ο σεισμός αυτός μάλιστα, είχε αποτελέσει και την αφορμή για να κτιστεί η νέα πόλη της Κορίνθου.
Το αρχοντικό Παπαρρηγόπουλου αποτελεί σήμερα ένα από τα πλέον ιστορικά σωζόμενα κτίρια της οθωνικής Αθήνας. Το 1985 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, καθώς αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής που γνώρισε η πρωτεύουσα το 19ο αιώνα και φέρει στα σπλάχνα του πλούσια πολιτική, οικονομική και… χριστουγεννιάτικη ιστορία!