Eνα βραχυπρόθεσμο μέτρο και τη σύσταση ενός μηχανισμού στήριξης για την αντιμετώπιση των διακυμάνσεων των τιμών του φυσικού αερίου και τις επιπτώσεις στα νοικοκυριά προτείνεται στην κοινή επιστολή τους προς τον πρόεδρο του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου οι υπουργοί Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας και Περιβάλλοντος κ. Κώστας Σκρέκας.
Για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες των καταναλωτών κατά τη διάρκεια του φετινού χειμώνα, προτείνεται τα τεθεί σε εφαρμογή πριν το τέλος του έτους μέτρο το οποίο θα βασίζεται σε έκτακτους πλειστηριασμούς ρύπων. Τα πρόσθετα έσοδα που θα δημιουργηθούν θα μπορούσαν να καλύψουν εν μέρει την άμεση επιβάρυνση νοικοκυριών μικρού και μεσαίου εισοδήματος. Παράλληλα, προτείνεται η σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου το οποίο θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των διακυμάνσεων της τιμής του φυσικού αερίου σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο μέλλον.
Στην επιστολή οι δύο υπουργοί αναφέρουν:
Αγαπητέ Πρόεδρε,
Η αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρώπη αποτελεί πηγή μεγάλης ανησυχίας για τους πολίτες της ΕΕ που αδυνατούν να καλύψουν το ενεργειακό τους κόστος με αποτέλεσμα την άμεση αύξηση της ενεργειακής φτώχειας στην ΕΕ. Ειδικότερα, το πρόσθετο κόστος ενέργειας που θα προκύψει από τους καταναλωτές είναι πιθανό να ανέλθει σε 100 δισεκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα 2021-22 στα 27 κράτη μέλη.
Η άνευ προηγουμένου άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου, και κατ’ επέκταση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελεί μείζονα πρόκληση για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, αποκλειστικά, σε εθνικό επίπεδο. Αυτό είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα και απαιτεί άμεση δράση, η οποία θα πρέπει να αναληφθεί από κοινού σε επίπεδο ΕΕ.
Στην πραγματικότητα, αποτελεί όχι μόνο μια σημαντική οπισθοδρόμηση στις προσπάθειές μας για ομαλή οικονομική ανάκαμψη στη μετά Covid-19 εποχή, αλλά και ένα σήμα συναγερμού ότι ο δρόμος προς μια οικονομία ουδέτερη ως προς τον άνθρακα θα υποστεί απροσδόκητους κλυδωνισμούς στην αγορά, παρεμποδίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Έχουμε καθήκον να αποτρέψουμε οτιδήποτε μπορεί να υπονομεύσει τη δημόσια στήριξη ή εμπιστοσύνη όσον αφορά τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα.
Επιπλέον, οι τρέχουσες, ασυνήθιστα υψηλές, τιμές του φυσικού αερίου ενδέχεται να μην αποτελούν περιστασιακό συμβάν, λόγω εφάπαξ παραγόντων. Τα πρώτα στάδια της μετάβασης προς την ουδετερότητα του άνθρακα εξαρτώνται από τον εφοδιασμό και τις τιμές του φυσικού αερίου, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο διαδραματίζει καίριο ρόλο έως ότου κυριαρχήσουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες πηγές χωρίς άνθρακα στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι καταναλωτές και οι αγορές πρέπει να χρησιμοποιήσουν μέσα αντιστάθμισης έναντι ακραίων ανοδικής τιμής φυσικού αερίου, καθώς το φυσικό αέριο εξακολουθεί να είναι απαραίτητο και ο κύριος ρυθμιστής των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για την περίοδο έως το 2030. Κατά την περίοδο αυτή, οι ανησυχίες για την οικονομική προσιτότητα ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο και να αποσταθεροποιήσουν τη μετάβαση προς την επίτευξη του στόχου για το κλίμα μέχρι το 2030.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι να πιστεύουμε ότι τέτοιες κρίσεις θα επαναληφθούν τα επόμενα χρόνια και, ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει νέα εργαλεία με στόχο τη μείωση της έκθεσης στις διακυμάνσεις της αγοράς φυσικού αερίου, δεδομένου ότι το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα συσταθεί πριν από το 2025.
Σε αυτό το πλαίσιο, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διερευνήσει πιθανά βραχυπρόθεσμα μέτρα για την αντιμετώπιση του πρόσθετου ενεργειακού κόστους, ιδίως για τα νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, σε συνδυασμό με καινοτόμα μακροπρόθεσμα μέτρα για την προστασία της αγοράς ενέργειας από τις έντονες διακυμάνσεις των τιμών του φυσικού αερίου.
Για τον σκοπό αυτό, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει μια εργαλειοθήκη έκτακτης ανάγκης και σχέδια που θα παρέχουν στα κράτη μέλη μια ποικιλία προσχεδιασμένων επιλογών και κατάλληλων διορθωτικών μέτρων σε παρόμοιες περιπτώσεις αστάθειας της αγοράς. Αυτά θα αυξήσουν τη βεβαιότητα και την προβλεψιμότητα τόσο για τις κυβερνήσεις όσο και για τους καταναλωτές, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές και αποθαρρύνοντας πιθανούς κερδοσκόπους από τη χειραγώγηση των τιμών της ενέργειας.
Πιο συγκεκριμένα, προτείνουμε το Συμβούλιο να δώσει εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
(1) Θέσπιση αποτελεσματικού βραχυπρόθεσμου μέτρου, το οποίο θα βασίζεται ενδεχομένως σε έκτακτους (πριν από το τέλος του 2021) πλειστηριασμούς πρόσθετων δικαιωμάτων από το Αποθεματικό Σταθερότητας της Αγοράς, ούτως ώστε τα πρόσθετα έσοδα για τα κράτη μέλη να παράγονται μέσω του ΣΕΔΕ της ΕΕ ώστε, τουλάχιστον εν μέρει, να καλύπτουν την άμεση πρόσθετη επιβάρυνση των νοικοκυριών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Τα απαιτούμενα ποσά θα οδηγήσουν σε μέση αύξηση των εσόδων του ΣΕΔΕ κατά 10%. Τα κράτη μέλη θα χρησιμοποιήσουν κυρίως τα πρόσθετα έσοδα για τη χρηματοδότηση συστημάτων αντιστάθμισης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου των καταναλωτών κατά την περίοδο 2021-2022.
(2) Διερεύνηση της πιθανής σύστασης ταμείου αντιστάθμισης κινδύνου της ΕΕ, το οποίο θα αντισταθμίζει τις διακυμάνσεις των τιμών του φυσικού αερίου σε περίπτωση εξαιρετικά υψηλών ανοικοδομών των τιμών του φυσικού αερίου, οι οποίες ενδέχεται να επαναληφθούν στο μέλλον. Το Ταμείο θα μπορούσε να αντλήσει προκαταβολές των αναμενόμενων μελλοντικών εσόδων του ΣΕΔΕ της ΕΕ και θα περιορίζεται αυστηρά σε εξαιρετικές καταστάσεις αστάθειας των τιμών. Η κατανομή σε κάθε κράτος μέλος θα υπολογίζεται κατ’ αναλογία, λαμβάνοντας υπόψη την κατανάλωση θέρμανσης και ηλεκτρικής ενέργειας και το κατά κεφαλήν εθνικό ΑΕΠ. Θα μπορούσαν να θεσπιστούν διατάξεις για την ανάκτηση του Ταμείου, βάσει μιας μακροπρόθεσμης και ομαλής εφαρμογής της εισφοράς των καταναλωτών.
Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να ενεργήσει στρατηγικά αξιοποιώντας τη συλλογική της διαπραγματευτική ισχύ. Η τρέχουσα εξάρτησή μας και η έκθεσή μας στις διακυμάνσεις της αγοράς υπονομεύει τη στρατηγική αυτονομία και κυριαρχία της ΕΕ, επιτρέποντας σε τρίτους παράγοντες να χρησιμοποιούν τις τιμές της ενέργειας ως πολιτικό όπλο κατά των συμφερόντων της ΕΕ. Η ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσει συλλογικά στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου μέσω μιας κεντρικής ευρωπαϊκής πλατφόρμας και να αναπτύξει στρατηγικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η τρέχουσα κρίση θα δοκιμάσει τα αντανακλαστικά της ΕΕ και την αποφασιστικότητά της να κάνει ό,τι χρειαστεί για να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους μας για το κλίμα χωρίς να παραβλέπει την ανάγκη μιας δίκαιης μετάβασης για όλους τους πολίτες και τις περιφέρειες της ΕΕ, ιδίως για τους πιο ευάλωτους.
Ελπίζοντας ότι αυτή η επιστολή θα συμβάλει στις τρέχουσες συζητήσεις για το θέμα, προσβλέπουμε σε μια γόνιμη συζήτηση στην επερχόμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Περιβάλλοντος και του Eurogroup/ECOFIN.
Ο υπουργός Οικονομικών
Χρήστος Σταϊκούρας
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας
Κώστας Σκρέκας »