Του Θάνου Τζήμερου
Όταν τίθεται ένα θέμα πολιτικού προβληματισμού, σπεύδουν πολλοί να απαντήσουν: “η νομοθεσία προβλέπει το τάδε ή το δείνα”. Ξεχνούν ότι η νομοθεσία, πέρα από τις θεμελιώδεις, διαχρονικές της αρχές, συνήθως δεν προβλέπει τίποτε! Τις περισσότερες φορές καλείται να διαχειριστεί μια νέα κατάσταση που ανακύπτει, σε νέα θέματα ή και σε εντελώς νέους τομείς νομικού ενδιαφέροντος.
Για παράδειγμα, η χρήση του διαδικτύου, θέματα βιοτεχνολογίας, η τεχνητή γονιμοποίηση, αναπτύχθηκαν μέσα σε απόλυτο νομικό κενό και η νομική επιστήμη εκ των υστέρων έδωσε ή προσπαθεί να δώσει λύσεις. Η ιδιότητα της μητέρας ήταν από καταβολής νομοθεσίας μία και σαφής, μέχρι να προκύψουν, λόγω των επιστημονικών εξελίξεων, δύο “μητέρες”: αυτή που έδωσε το ωάριο κι αυτή που το κυοφόρησε. Η νομοθεσία εκλήθη εκ των υστέρων να διευθετήσει τα δικαιώματα αλλά και τις αντιδικίες αυτών των δύο.
Το δυσάρεστο, έως και ανησυχητικό, είναι ότι οι περισσότερες επικλήσεις της υπάρχουσας νομοθεσίας ως πανάκεια ή ως θέσφατο προέρχονται από νέους νομικούς, φρέσκους πτυχιούχους ή μεταπτυχιακούς φοιτητές που θα περίμενε κανένας να είναι αυτοί που θα τροφοδοτούσαν τον διάλογο ανάμεσα στην νομική και στην πολιτική φιλοσοφία.
Κάνω αυτόν τον εκτενή πρόλογο, κάτι που δεν το συνηθίζω, για να δείξω πόσο σημαντικό είναι να σκεφτόμαστε έξω από τα καθιερωμένα για να προσεγγίσουμε ένα θέμα, ειδικά αν είναι πρωτόγνωρο, όπως το παρακάτω.
Έθεσα, πρόσφατα εδώ: http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.post&id=35626 ως θέμα προβληματισμού τις άμυνες της δημοκρατίας μας. Η δυτική δημοκρατία παρ’ όλα τα κουσούρια της κατέκτησε, μετά από πολύ κόπο, την έννοια της ανεκτικότητας στο διαφορετικό, σε μεγάλο ποσοστό τουλάχιστον. Το ερώτημα είναι απλό και δύσκολο: πόσο ανεκτικός μπορείς να είσαι με τους μη ανεκτικούς; Αν δηλαδή κάποιος που αποτελεί μειονότητα (πολιτική, θρησκευτική, φυλετική) δεν συμμερίζεται την αρχή της ανεκτικότητας και το δηλώνει ξεκάθαρα, ή δεν το δηλώνει αλλά το δείχνει με τη συμπεριφορά του, θα εξακολουθείς να κάνεις ότι «δεν τρέχει τίποτε»; Θα του δώσεις ανεμπόδιστα τη δυνατότητα να γίνει πλειοψηφία ξέροντας ότι, μόλις συμβεί αυτό, θα σε υποχρεώσει να ακολουθήσεις τους δικούς του κώδικες ζωής, συμπεριφοράς, θρησκείας; Ή μήπως θα τροποποιήσεις την ανεκτικότητα της δημοκρατίας περιστέλλοντάς την; Κι αυτό θα αφορά το σύνολο των πολιτών ή μόνον τους μή ανεκτικούς; Και πώς προσδιορίζονται αυτοί;
Για να το κάνω πιο συγκεκριμένο: ο πρόεδρος της Ένωσης Μουσουλμάνων στην Ελλάδα, Ναΐμ Ελ Γκαντούρ, δήλωσε (https://www.youtube.com/watch?v=5Uei5nvOwfE ) ότι το Κοράνι είναι πάνω από τη Δημοκρατία. Δεν αποτελεί έκπληξη. Αυτο πιστεύουν λίγο – πολύ όλοι οι πιστοί μουσουλμάνοι στον κόσμο. Υπογραμμίζω τον όρο «πιστοί» διότι υπάρχουν και πολλοί, τυπικά μόνο, μουσουλμάνοι που έχουν ενσωματωθεί στον δυτικό τρόπο ζωής και δεν διαφέρουν πρακτικά από έναν Χριστιανό ούτε προς τη νοοτροπία ούτε ως προς τις αξίες. Ναι, αλλά οι σκληροπυρηνικοί είναι πολλοί περισσότεροι. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποια στιγμή αποκτήσουν την πλειοψηφία, είναι πολύ πιθανόν να καταργήσουν τη δημοκρατία και να εφαρμόσουν τη σαρία. Η σαρία, ο απάνθρωπος ισλαμικός νόμος, εφαρμόζεται σε πολλά μουσουλμανικά κράτη με πρώτη και καλύτερη την Σαουδική Αραβία στην οποία οι αποκεφαλισμοί, οι ακρωτηριασμοί και οι μαστιγώσεις είναι σχεδόν τουριστικές ατραξιόν. Εφαρμόζεται στη Θράκη νόμιμα σε πιο light εκδοχή, αλλά εφαρμόζεται παράνομα και σε πολλές περιοχές κρατών της Δ. Ευρώπης οι οποίες έχουν μεταβληθεί σε μουσουλμανικά γκέτο. Η περίπτωση του Ιράν αποδεικνύει πώς ακόμα και σε κράτη που είχαν (τη δεκαετία του ’60) υιοθετήσει 100% τον δυτικό τρόπο ζωής, αρκούν λίγα χρόνια ισλαμικής τρομοκρατίας για να γυρίσουν στην εποχή του θεοκρατικού μεσαίωνα.
Όμως, ο μεσαίωνας στην Ευρώπη συνυπάρχει με την εποχή μας. Στην Αγγλία, το σύστημα υγείας έχει περιθάλψει ήδη 4000 κορίτσια που έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή μέσα στη χώρα, ενώ υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 66.000 γυναίκες στην Αγγλία ζουν ακρωτηριασμένες από αυτή τη βάρβαρη πρακτική. http://www.bbc.com/news/uk-england-london-26639542
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται όχι για γνήσια ισλαμική αλλά για προϊσλαμική πρακτική την οποία το Ισλάμ υιοθέτησε. Για την πολιτική και για την νομική επιστήμη, αυτό δεν έχει καμία σημασία. Σημασία έχει ότι ισχύει! Και σήμερα στην Ευρώπη – φυσικά και στην Ελλάδα! – βρέφη και νεαρά κορίτσια ακρωτηριάζονται λόγω των θρησκευτικών πεποιθήσεων των γονιών τους.
Τι κάνεις; Σφυρίζεις αδιάφορα; Δεν είναι λύση! Αντίκειται στις αξίες του δυτικού πολιτισμού και στις συμβάσεις για τα δικαιώματα του ανθρώπου τις οποίες η Ελλάδα έχει υπογράψει και οφείλει να τηρεί. Επίσης υπονομεύει την ίδια τη δημοκρατία διότι αν αρχίσεις να ανέχεσαι εγκληματικές ενέργειες λόγω της «πολυπολιτισμικότητας», τι θα κάνεις αν ένας πατέρας υποχρεώσει την 12χρονη κόρη του να παντρευτεί (ενδεχομένως έναν 70άρη γαμπρό) και τη σκοτώσει σε περίπτωση που αρνηθεί; Τι θα κάνεις αν ο μουφτής των μουσουλμάνων της περιοχής σου βγάλει «φάτουα» και καταδικάσει σε θάνατο έναν ομοεθνή του γιατί έγινε άπιστος; Τα περιστατικά είναι πραγματικά κι είναι μερικά μόνο από όσα καλείται η δυτική δημοκρατία να διαχειριστεί από την συνύπαρξή της με το Ισλάμ στα σπλάχνα της.
Πρέπει το πρόβλημα να το αντιμετωπίσουμε και νομοθετικά και εφαρμοστικά. Και πολύ αργήσαμε.
Δεν είναι όμως καθόλου εύκολο! Πρόκειται για εντελώς ανεξερεύνητες θεωρητικά περιοχές της επιστήμης του δικαίου κατά την δυτική, πάντα, αντίληψη. Ας εξετάσουμε το θέμα της κλειτοριδεκτομής. Το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό είναι ένας νόμος ο οποίος θα υποχρεώνει τους μετανάστες από κράτη στα οποία είναι διαδεδομένη αυτή η πρακτική να υποβάλλουν τα κορίτσια τους σε συχνές γυναικολογικές εξετάσεις, ας πούμε μία φορά τον χρόνο, από τη στιγμή που θα γεννηθούν μέχρι την ενηλικίωσή τους. Κάποιοι νομικοί ήδη θα έχουν ανασύρει τις ενστάσεις τους: είναι προσβολή στα δικαιώματα του ανθρώπου, καταργεί την αρχή της ισονομίας.
Ενδεχομένως, αλλά τι προτείνετε; Να εξετάζονται όλα τα κορίτσια ανεξαιρέτως, και των Ελλήνων και του ζευγαριού των Ολλανδών που πήραν σπίτι στο νησί; Όταν έρχεται κάποιος από μια περιοχή που εντοπίστηκε ένας θανατηφόρος ιός γιατί μπαίνει μόνο αυτός σε καραντίνα και όχι το σύνολο του πληθυσμού; Θα μου πεις, είναι το θρήσκευμα αντίστοιχο της μόλυνσης από ιό; Μερικές φορές είναι χειρότερο, αλλά κάθε νόμος που θα αφορά κάποιους και όχι κάποιους άλλους χρειάζεται δυνατή τεκμηρίωση και τεχνική αρτιότητα που θα προσδιορίζει με ακρίβεια ποιοι είναι οι μεν και ποιοι οι δε. Οι νομικοί λοιπόν καλούνται να δώσουν ερείσματα και θεωρητικό υπόβαθρο στην αντιμετώπιση αυτού του θέματος και όχι να οχυρώνονται πίσω από το ο «νόμος επιτρέπει ή δεν επιτρέπει». Γιατί μέχρι τώρα ο νόμος δεν είχε υπόψιν του αυτές τις «επεμβάσεις».
Ας πούμε, λοιπόν, ότι βρέθηκε η νομική φόρμουλα και ορίστηκε το πεδίο εφαρμογής του νόμου. Πρέπει να προβλέπει και ποινή. Ποια θα είναι; Το χρηματικό πρόστιμο αποκλείεται και πρακτικά και θεωρητικά. Θα ήταν σαν αποτιμούσαμε την χρηματική αξία μιας κλειτορίδας. Και δεν θα ενοχλούσε ιδιαίτερα τους ευκατάστατους φανατικούς. Ο πληρώνων και ακρωτηριάζων! Μήπως η φυλάκιση; Πόσο ισχυρό αντικίνητρο θα ήταν για κάποιον που έχει περάσει από κέντρα κράτισης προσφύγων, η προοπτική της φυλάκισης, αν επιμένει οπωσδήποτε να ακολουθήσει την προσταγή του Αλλάχ; Και φυλάκιση για ποιο αδίκημα; Για βαρειά σωματική βλάβη που είναι κακούργημα ή για κάτι πιο light; Ας πούμε πάλι ότι θεσπίζουμε μια ποινή φυλάκισης, βρίσκονται οι πρώτοι ένοχοι γονείς και μηνύονται για βαρειά σωματική βλάβη από πρόθεση. Και οι δύο ή μόνον ο πατέρας; Ας πούμε ότι καταδικάζονται και μπαίνουν φυλακή. Τι θα γίνει μετά; Το κοριτσάκι, ακρωτηριασμένο ήδη, θα μείνει χωρίς οικογένεια. Είναι καλύτερο ή χειρότερο αυτό για το μέλλον, την ανάπτυξή του και την ενσωμάτωσή του στην κοινωνία μας; Κάποιος και με κάποια κριτήρια πρέπει να αποφασίσει αν η διαμονή σε μια τέτοια οικογένεια θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του και αντίκειται στα δικαιώματα του παιδιού. Αν ο πατέρας αφέντης αποφασίσει να μην τη στείλει στο σχολείο; Αν την απειλεί με φόνο σε περίπτωση που ατιμάσει την οικογένειά της; (Όπου ατίμασμα μπορεί να είναι ακόμα και το φλερτ με μη μουσουλμάνο!)
Θα πρέπει σε αυτές τις περιπτώσεις να εφαρμοστεί η ισχύουσα νομοθεσία που προβλέπει την απομάκρυνση του παιδιού από την επικίνδυνη οικογένεια, την παραμονή του σε προνοιακές δομές και την υιοθεσία του από άλλη οικογένεια; Και τι θα συμβεί με τους γονείς; Θα μείνουν στην Ελλάδα ή θα απελαθούν; Κι αν είναι από αυτούς που ζουν εδώ νόμιμα με άδεια; Και πόσο κοστίζει όλο αυτό στο (χρεοκοπημένο) κράτος αν διαπιστώσουμε ότι δεν πρόκειται για 1-2 μεμονωμένες περιπτώσεις αλλά για χιλιάδες;
Δεν υπάρχει ιδανική λύση. Είναι όλες δυσάρεστες και πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα στην λιγότερο δυσάρεστη. Αυτό σε καθιστά ευάλωτο σε κάθε λαϊκιστή ο οποίος θα απομονώσει τα σημεία της ιστορίας που ερεθίζουν το κοινό του και θα σε “χτυπάει” με αυτά. Όμως είναι αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε το ταχύτερο δυνατόν. Ήδη έχουμε αργήσει πολύ.
Χρειαζόμαστε πολιτικούς επιστήμονες, αλλά κυρίως δημιουργικούς νομικούς, που θα δώσουν λύσεις σε καταστάσεις πρωτόγνωρες για την αστική δημοκρατία. Δημιουργικός (όχι μόνο ως νομικός) είναι αυτός που σκέφτεται έξω από τους κανόνες για να δημιουργήσει νέους κανόνες. Ίσως να τον εμπνέει κι η δική του παρόμοια εμπειρία ζωής, καθώς έχει δώσει αγώνες για να διασώσει την αρτιμέλειά του από ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που 35 χρόνια τώρα, επιδίδεται σε συστηματικό ακρωτηριασμό, από την πολύ πρώιμη ηλικία, και της κρίσης και της δημιουργικότητας.