Οι σκέψεις της ΕΚΤ, οι ανακοινώσεις της 1ης Μαΐου και τι συμβαίνει με τα άλλα "μεγάλα" χαρτονομίσματα στον κόσμο.
Την 1η Μαϊου η ΕΚΤ πρόκειται να ανακοινώσει στους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης τα αποτελέσματα της έρευνας που άρχισε στις αρχές Φεβρουαρίου πάνω στις χρήσεις των χαρτονομισμάτων των 500 ευρώ. Η ΕΚΤ, όμως, δεν είναι μόνη. Σε πολλά μέρη του κόσμου υπάρχει μια διαφορετική αντιμετώπιση των υψηλής αξίας χαρτονομισμάτων.
Στην Ελβετία, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να δει αναρτημένες πινακίδες σε μαγαζιά με την εικόνα ενός χαρτονομίσματος των 1.000 φράγκων με το γνωστό απαγορευτικό κόκκινο σύμβολο "Χ".
Αν και πολλοί έμποροι δεν τα δέχονται, το χαρτονόμισμα των 1.000 ελβετικών φράγκων αποτελεί το 60% όλου του ελβετικού ρευστού σε κυκλοφορία.
Είναι το πιο πολύτιμο χαρτονόμισμα που εκδίδεται από δυτική χώρα και αξίζει 20 φορές το βάρος του σε χρυσό. Δεν χρησιμοποιείται τόσο για να πληρώνει κανείς με αυτό, αλλά κυρίως ως μέσο αποθησαύρισης αξίας. Μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και την κρίση του 2008, όταν οι τράπεζες κλυδωνίζονταν και η αξία πολλών περιουσιακών στοιχείων κατέρρεε, η ζήτηση για το χαρτονόμισμα των 1.000 ελβετικών φράγκων αυξήθηκε ξαφνικά κατά 16%, ενώ τα προηγούμενα χρόνια αυξανόταν με ρυθμό μόλις κατά 1-4%.
Αυτό που εκτιμάται είναι ότι γενικά τα περισσότερα υψηλής αξίας χαρτονομίσματα δεν βρίσκονται στα χέρια αποταμιευτών, αλλά εγκληματιών. Λεπτομερή στοιχεία για τις ακριβείς χρήσεις τέτοιων χαρτονομισμάτων είναι σπάνια, αφού από τα βασικά τους πλεονεκτήματα είναι ακριβώς η ανωνυμία που προσφέρουν. Όμως, μία σχετική έρευνα του 2010 από την βρετανική αστυνομία διαπίστωσε ότι μόλις το 10% των 500ευρων χρησιμοποιείτο για νόμιμους σκοπούς.
Σύμφωνα με την Europol, συχνά οι πάσης φύσεως εγκληματίες πληρώνουν περισσότερο από την ονομαστική αξία για τα υψηλής αξίας χαρτονομίσματα, δηλαδή τα αγοράζουν ακριβότερα, επειδή λόγω μικρότερου όγκου είναι εξαιρετικά βολικά στην μεταφορά τους όταν πρόκειται για μεγάλα ποσά.
Αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι τα 500ευρα αποτελούν το 30% όλων των ευρώ που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η ΕΚΤ, το 56% των Ευρωπαίων λένε ότι "δεν έχουν καν δει ποτέ τους 500ευρω από κοντά".
Ο Ντέιβιντ Λιούις της Ειδικής Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (FAFT), του διεθνούς διακυβερνητικού οργάνου που σκοπό έχει την αποτροπή της χρήσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος από εγκληματίες και τρομοκράτες, έχει δηλώσει ότι τα μεγάλης αξίας χαρτονομίσματα χρησιμοποιούνται περισσότερο σε εμπόριο ναρκωτικών, στην διακίνηση ανθρώπων, στο ξέπλυμα χρήματος, στους εκβιασμούς αλλά και στην χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Στην Τουρκία το 2014 μία «κούριερ» των τζιχαντιστών πιάστηκε με 40 χαρτονομίσματα των 500 ευρώ στο εσώρουχό της. Δηλαδή 20.000 ευρώ, που σε περίπτωση που ήταν σε π.χ. 100ευρα, μάλλον θα χρειαζόταν… επικών… διαστάσεων εσώρουχο.
Για να δυσκολέψει την ζωή των διαφόρων εγκληματιών, η Αγγλία αποθαρρύνει τις τράπεζες και τα ανταλλακτήρια από το να δίνουν χαρτονομίσματα των 500 ευρώ. Το μεγαλύτερης αξίας αγγλικό χαρτονόμισμα είναι μόλις των 50 λιρών.
Για τους ίδιους λόγους, ο Καναδάς άρχισε να αποσύρει το χαρτονόμισμα των 1.000 καναδέζικων δολαρίων το 2000, τότε αξίας 670 αμερικανικών δολαρίων. Η Σιγκαπούρη, εξάλλου, καταργεί σταδιακά το χαρτονόμισμα των 10.000 δολαρίων Σιγκαπούρης, το πιο "πολύτιμο" χαρτονόμισμα στον κόσμο, αφού αντιστοιχεί σε 7.100 αμερικανικά δολάρια.
Η ΕΚΤ δείχνει να κινείται κι αυτή προς την ίδια κατεύθυνση. Όμως, ενώ αναμένονται τα αποτελέσματά της την 1η Μαϊου, υπάρχει ήδη σημαντική αντίσταση στο να καταργηθούν τα χαρτονομίσματα των 500 ευρώ.
Πολλοί, ειδικά στην Γερμανία, φοβούνται ότι η απόσυρση των υψηλής αξίας χαρτονομισμάτων είναι ουσιαστικά ένας προάγγελος για την τελική κατάργηση γενικά των μετρητών. Για τα κράτη, εξάλλου, υπάρχουν κι άλλα πλεονεκτήματα εκτός από το πλήγμα στους μεγαλο-εγκληματίες, αν ξεφορτωθούν τα «ακριβά» χαρτονομίσματα. Επειδή οι πληρωμές με μετρητό, που συχνά επιτρέπουν την φοροαποφυγή, θα γίνονταν αυτόματα πολύ δύσκολες, θα μπορούσαν να γεμίσουν ευκολότερα τα κρατικά ταμεία. Θα διευκόλυνε, μάλιστα, ακόμη και στην επιβολή αρνητικών τραπεζικών επιτοκίων.
Όμως, το να ξεφορτωθούν τα κράτη τα «μεγάλα» χαρτονομίσματα, δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται.
Κάτι που ανησυχεί τις αρμόδιες Αρχές είναι ότι η διαδικασία απόσυρσης των «μεγάλων» χαρτονομισμάτων έχει μικρότερο αντίκτυπο στο έγκλημα όσο πιο αργά προχωράει. Οι κεντρικές τράπεζες, όμως, είναι ιδιαίτερα διστακτικές να αποσύρουν ή ακόμα και να ορίσουν «ημερομηνία λήξης» για συγκεκριμένα χαρτονομίσματα, φοβούμενες ότι κάτι τέτοιο θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη σε όσα παραμένουν στην κυκλοφορία. Αυτό που κάνουν, είναι να ζητούν από τις τράπεζες να «φιλτράρουν» συγκεκριμένης αξίας χαρτονομίσματα κάθε φορά που τα λαμβάνουν. Αυτό έγινε και στον Καναδά από το 2000. Σήμερα, όμως, 16 χρόνια μετά, περίπου 20% των χαρτονομισμάτων των 1.000 καναδέζικων δολαρίων παραμένουν ακόμα σε κυκλοφορία.
Επιπρόσθετα, η κατάργηση ενός συγκεκριμένου χαρτονομίσματος θα έχει μόνο περιορισμένο αντίκτυπο, αφού άλλα «μεγάλα» θα παραμένουν σε κυκλοφορία σε διαφορετικά σημεία του κόσμου. Πάντως, ήδη η Εθνική Τράπεζα της Ελβετίας έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι δεν σχεδιάζει να αποσύρει τα υψηλής αξίας χαρτονομίσματά της.
Σύμφωνα με τον Λιούις της FAFT, «ό,τι κι αν γίνει, το πρόβλημα θα μετακινηθεί κάπου αλλού», εννοώντας ότι θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται άλλα μεγάλα χαρτονομίσματα κρατών. Όμως, όπως τονίζει, «αυτά τα μέτρα δυσκολεύουν έτσι κι αλλιώς τους εγκληματίες στην λαθραία διακίνηση ρευστού και διευκολύνουν τις Αρχές στο να τους εντοπίζουν».
Πως, όμως, μεταφέρονται 10 εκατομμύρια δολάρια σε μεγάλα χαρτονομίσματα; Πόσο χώρο πιάνουν; Πόσο ζυγίζουν;
– Σε ελβετικά φράγκα των 1.000, τα 10 εκατ. δολ. χωράνε σε 1 χαρτοφύλακα (χωρητικότητας 15 λίτρων), με βάρος 11.4 κιλά.
– Σε ευρώ των 500, χρειάζεται 1,5 χαρτοφύλακας και το βάρος είναι 20.6 κιλά.
– Σε δολάρια των 100, απαιτούνται 7,5 χαρτοφύλακες και το βάρος είναι 100 κιλά.