Όλο και πιο νευρικοί, Ευρωπαίοι ηγέτες προχώρησαν χθες σε μια ομοβροντία εκκλήσεων προς τους Βρετανούς να ταχθούν στο δημοψήφισμα της επόμενης Πέμπτης υπέρ της παραμονής της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μην διακινδυνεύσουν μια πολυετή οικονομική αβεβαιότητα. Ο Πρωθυπουργός της χώρας που αναλαμβάνει την εναλλασσόμενη προεδρία της ΕΕ την 1η Ιουλίου υπογράμμισε ότι οι Βρυξέλλες οφείλουν πλέον να προετοιμαστούν για το Brexit. Βασική υπόμνηση στον πανικό των Ευρωπαίων, τις δημοσκοπήσεις και τον "πόλεμο" δημοσιευμάτων, είναι το ενδεχόμενο αντιστροφής του κλίματος την ώρα της ψήφου, υπό τον φόβο ενός πραγματικού Brexit…
Από την καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ ως τους επικεφαλής των θεσμών της ΕΕ στις Βρυξέλλες και τον άνθρωπο που θεωρείται ο αρχιτέκτονας της σημερινής Ένωσης, τον Ζακ Ντελόρ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπογράμμισαν ότι η παραμονή της Βρετανίας θα ήταν η καλύτερη έκβαση και για τις δύο πλευρές — αλλά, συνειδητοποιώντας ότι οι έξωθεν πιέσεις μπορεί όχι μόνο να είναι αντιπαραγωγικές, αλλά να φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα του προσδοκώμενου, όλοι τους τόνισαν πως επαφίεται στους Βρετανούς εκλογείς να αποφασίσουν.
Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες απέφευγαν να κάνουν δημόσιες εκκλήσεις προς τους Βρετανούς μέχρι πρόσφατα. Όμως η μεταστροφή της τάσης υπέρ του Brexit που κατέδειξαν οι δημοσκοπήσεις μία εβδομάδα πριν διεξαχθεί το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, προκαλεί όλο και μεγαλύτερη νευρικότητα όσον αφορά τις επιπτώσεις που θα είχε η εξέλιξη αυτή για την ΕΕ, κι αυτό οδήγησε πολλούς Ευρωπαίους ηγέτες να απευθύνουν προειδοποιήσεις στους Βρετανούς για τις οδυνηρές συνέπειες.
Η Άνγκελα Μέρκελ, που κατέβαλε προσπάθειες να βοηθήσει τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον να διαπραγματευθεί μια νέα συμφωνία για το ειδικό καθεστώς του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ, διεμήνυσε ότι το ΗΒ κινδυνεύει να βρεθεί εκτός ενιαίας αγοράς — αυτής από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό ο βρετανικός τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
«Εάν η Βρετανία ψηφίσει υπέρ της αποχώρησής της από την ΕΕ, δεν θα είναι πλέον σε θέση να ωφελείται από τα πλεονεκτήματα της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς», επέμεινε η καγκελάριος και πρόσθεσε ότι η όποια διαπραγμάτευση για τους όρους της μελλοντικής πρόσβασής της σε αυτήν θα γίνει υπό εντελώς νέες περιστάσεις, καθώς το Λονδίνο θα είναι εκτός.
«Δεν φαντάζομαι το πώς αυτό θα μπορούσε να είναι πλεονέκτημα, οποιουδήποτε είδους», συμπλήρωσε, πάντως «η απόφαση σε τελευταία ανάλυση επαφίεται στους Βρετανούς».
Στο συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης χθες στο Λουξεμβούργο ο πρόεδρός του, ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών Γερούν Ντάισελμπλουμ, τόνισε πως δεν πρόκειται να γίνει καμιά συζήτηση περί σχεδίων εκτάκτου ανάγκης για το ενδεχόμενο Brexit. Αναγνώρισε πως υπάρχουν ανησυχίες για την έκβαση του δημοψηφίσματος στη Βρετανία, αλλά επέμεινε πως δεν υπάρχει «Σχέδιο Β» για την αντιμετώπισή του και εξέφρασε τη βεβαιότητά του ότι οι Βρετανοί θα ψηφίσουν υπέρ της παραμονής.
Τη βεβαιότητά του αυτή μοιράζονται όλο και λιγότεροι στις Βρυξέλλες, ειδικά τις τελευταίες δύο εβδομάδες, καθώς οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν τους Βρετανούς να κλίνουν όλο κα περισσότερο υπέρ του Brexit.
«Πλησιάζουμε το σημείο μετά το οποίο δεν υπάρχει επιστροφή. Το Brexit είναι πλέον απτό σενάριο», δήλωσε ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Συζητάμε, δυνατά, αλλά όχι δημόσια. Αλλά δεν υπάρχει τίποτε που να μπορούμε να κάνουμε».
Ο άνθρωπος που αποφάσισε να σπάσει το ταμπού ήταν ο Ρόμπερτ Φίτσο, ο Πρωθυπουργός της Σλοβακίας, ο οποίος είχε συνάντηση με την Άγκελα Μέρκελ χθες.
Η Μπρατισλάβα αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ τον Ιούλιο, και θα διαδραματίσει έναν ρόλο στην περίπτωση που αρχίσουν διαπραγματεύσεις για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ένωση. Ο Φίτσο, ο οποίος σπάνια κρύβει τι σκέφτεται, σημείωσε πως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι είναι πλέον καιρός οι Ευρωπαίοι να αντιμετωπίσουν «ρεαλιστικά» την ανάγκη να προετοιμαστούν για το ενδεχόμενο του Brexit.
«Αν βλέπεις ένα ποδοσφαιρικό ματς και η ομάδα σου χάνει με τρία γκολ διαφορά στο 90ό λεπτό, δεν μοιάζει και πολύ πιθανό να γίνει ανατροπή και ξαφνικά να κερδίσεις», είπε.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε όταν ερωτήθηκε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης ότι το Brexit δεν θα έθετε «την ΕΕ ενώπιον του κινδύνου του θανάτου» της, ωστόσο προειδοποίησε εναντίον της ανόδου του ευρωσκεπτικισμού σε όλη την Ευρώπη. Ενώ, όπως και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο Γιούνκερ προειδοποίησε ότι το Brexit θα προκαλούσε «μεγάλη αβεβαιότητα».
Ο Ζακ Ντελόρ, προκάτοχος του Γιούνκερ στο παρελθόν (1989-1995), σε μια δήλωσή του προς το πρακτορείο ειδήσεων Reuters διέψευσε κατηγορηματικά τις φήμες πως τάσσεται υπέρ του Brexit προκειμένου τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ να αποκτήσουν μια ευκαιρία να προωθήσουν στενότερη ολοκλήρωση.
«Θεωρώ τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση θετικό στοιχείο, τόσο για τους Βρετανούς, όσο και για την Ένωση», επισήμανε ο "αρχιτέκτονας' της οικονομικής και νομισματικής ένωσης.
Ο Τουσκ, πρώην Πρωθυπουργός της Πολωνίας, έκανε μια από τις πιο παθιασμένες εκκλήσεις στους Βρετανούς να ταχθούν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ.
«Η Ευρώπη χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι πολύ πιο αδύναμη. Αυτό είναι προφανές», ανέφερε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στη Φινλανδία. «Εξίσου προφανές είναι όμως ότι το ΗΒ εκτός ΕΕ θα είναι επίσης πολύ πιο αδύναμο», πρόσθεσε, προειδοποιώντας πως το Brexit θα οδηγούσε σε «επτά χρόνια αβεβαιότητας στις σχέσεις μας».
«Πολλές ιδέες της Βρετανίας όσον αφορά την ΕΕ κερδίζουν έδαφος σε όλη την Ευρώπη. Η αποχώρησή (της) τώρα δεν θα είχε νόημα», κατέληξε.
Τρόμος για χώρες που θα ακολουθήσουν
«Η Ευρώπη παίζει το τελευταίο της χαρτί», εκτιμά η εφημερίδα Die Welt, που σημειώνει ότι σήμερα «η ήπειρος είναι διχασμένη όσο ποτέ άλλοτε. Η προέλαση των λαϊκιστών μοιάζει αναπότρεπτη». Πρέπει να γίνει γρήγορα συνείδηση ότι η επιστροφή της Ευρώπης στη βαρβαρότητα είναι δυνατή», έγραψε πρόσφατα στους Financial Times.
Η Ευρώπη, όμως, έχει περιορισμένες άμυνες απέναντι στο σοκ ενός Brexit – γι’ αυτό και η αγωνία. Σύμφωνα με την Wall Street Journal (WSJ) η οικονομία της ευρωζώνης θα επηρεάζονταν από ένα Brexit μέσω τριών οδών:
- Πλήγμα στην εμπιστοσύνη επενδυτών και καταναλωτών.
- Πλήγμα στις αγορές ομολόγων με άνοδο των αποδόσεων.
- Επίδραση στην ισοτιμία με ανατίμηση του ευρώ, γεγονός που θα επέφερε πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της ευρωζώνης.
Οι επιδράσεις αυτές, μπορεί να φαίνονται οικονομικά διαχειρίσιμες, ωστόσο το κυριότερο είναι ότι ένα Brexit θα μπορούσε να πυροδοτήσει αιτήματα και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ για ανάλογα δημοψηφίσματα. Στη σειρά ακολουθεί η Ελλάδα, όπως αφήνουν να εννοηθεί κυβερνητικές πηγές, καθώς είναι ένα χαρτί που υπάρχει πάντα για μια Ευρώπη αφιλόξενη, παρά το γεγονός ότι πέρυσι τέοια εποχή, κάναμε τα πάντα για να μείνουν στο άρμα της ευρωζώνης.
Γερμανία και Γαλλία, βέβαια, σύμφωνα με την WSJ, «φαίνεται να θεωρούν ότι νέες κινήσεις για μεγαλύτερη συνεργασία στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, καθώς και μια νέα ώθηση για εμβάθυνση της ενιαίας αγοράς θα έπειθαν τον κόσμο ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα εξακολουθεί να είναι ζωντανό».
Το πρόβλημα, ωστόσο παραμένι, καθώς Γαλλία και Γερμανία δεν συμφωνούν για το πώς θα πρέπει να είναι η βαθύτερη ενοποίηση ούτε για το πόση εθνική κυριαρχία θα πρέπει να μεταφερθεί στις Βρυξέλλες.
Στο μεταξύ, η πίεση των αγορών θα γίνεται όλο και πιο έντονη προτού οι πολιτικοί προτείνουν μια απάντηση. Το βέβαιο είναι ότι σε περίπτωση αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ θα άνοιγε μια περίοδο παγκόσμιας αβεβαιότητας.