Αντιμετωπίζοντας διαφορετικά την κατάθλιψη
Από τον συγγραφέα και ψυχοθεραπευτή Δρ. Πώλ Χωκ
Λιγο καιρο αφου αποφοίτησα, άρχισα να δουλεύω σ’ ένα κοινοτικό κέντρο ψυχικής υγιεινής. Σχεδόν όλοι όσοι έρχονταν να με δουν για θεραπεία υπέφεραν από προβληματικές αλλαγές στη διάθεσή τους, που κυμαίνονταν από μελαγχολία έως εξάρσεις χαράς. Ο ασθενής όμως που με παραξένεψε περισσότερο, ήταν μια νεαρή γυναίκα που η διάθεσή της έφτανε στον πάτο και παρέμενε εκεί.
Για έναν πρωτόβγαλτο κλινικό ψυχολόγο, η γυναίκα αυτή αποτελουσε φοβερή πρόκληση. Ήταν έξυπνη, μορφωμένη, οικονομικά ανεξάρτητη. Ζουσε σε δικό της σπίτι και δε θα ’πρεπε να νιώθει κατάθλιψη περισσότερο από πολλούς άλλους ανθρώπους των οποίων η ζωή δεν είναι και τόσο άσχημη. Για όλους αυτούς τους λόγους δυσκολευόμουν να καταλάβω γιατί ένιωθε τόση μελαγχολία, γιατί δεν έβρισκε έστω και μία αιτία να χαμογελάσει.
Ωστόσο, η Ρουθ (δεν είναι αυτό το πραγματικό της όνομα) είχε πολλά επεισόδια κατάθλιψης στο παρελθόν. Κόντευε τα είκοσι πέντε κι είχε αρχίσει να υποφέρει από κατάθλιψη στην αρχή της εφηβείας της. Απ’ ό,τι θυμάμαι, είχε νοσηλευτεί δυο τρεις φορές σε ψυχιατρείο, όπου της είχαν κάνει θεραπείες με χάπια και ηλεκτροσόκ.
Η Ρουθ επισκεπτόταν συχνά το κέντρο ψυχικής υγιεινής, όπου όλοι σχεδόν οι γιατροί είχαν προσπαθήσει να τη θεραπεύσουν.
Τις πρώτες βδομάδες της θεραπείας δεν μπόρεσα να τη βοηθήσω. Και μάλιστα, ένιωθε ακόμα περισσότερη κατάθλιψη, πιο εξαρτημένη και πιο βέβαιη από ποτέ ότι δε θα ξεπερνούσε την καταθλιπτική διάθεση που τη βασάνιζε εκείνη την εποχή. Κι είχε αρχίσει να με πείθει πως είχε δίκιο! Την άκουγα με συμπόνια κάθε φορά επί ώρες ολόκληρες. Ανέλυα τα όνειρά της, όπως είχα μάθει σύμφωνα με τις διδαχές του Φρόιντ. Ξαναγυρίσαμε στην παιδική της ηλικία κι αποπειράθηκα να αναπλάσω τη ζωή της για να καταλάβω τι δεν είχε πάει καλά. Εν ολίγοις, έκανα ό,τι είχα διδαχτεί, μα δεν έβλεπα κανένα αποτέλεσμα. Έπειτα άρχισε να μου τηλεφωνεί κάθε πρωί στο σπίτι, πριν φύγω για το ιατρείο, για να μου πει ότι δυσκολευόταν να ξεκινήσει τη μέρα της και να με παρακαλέσει να πω ή να κάνω κάτι για να της δώσω κουράγιο να συνεχίσει. Όταν έφτασε στο σημείο να μην μπορεί να γράψει τις χριστουγεννιάτικες κάρτες της κι η μητέρα της αναγκαζόταν να πηγαίνει στο σπίτι της για να μαγειρεύει για εκείνη και τα παιδιά της, αισθάνθηκα πως είχε έρθει η ώρα να επανεξετάσω τις μεθόδους μου. Προσπάθησα να μην προσεγγίσω τη μητέρα της όπως άλλωστε υπαγόρευε η ψυχαναλυτική μου εκπαίδευση.
Δε μου πέρασε καθόλου από το μυαλό να πείσω τη Ρουθ να πάψει να νιώθει ενοχές επειδή συμπεριφερόταν σαν ανήμπορο παιδί. Σκέφτηκα να προκαλέσω ένα ρήγμα στη νεύρωσή της πείθοντας τη μητέρα να την αφήσει ήσυχη. Της είπα ότι θα ήταν καλό να μην τηλεφωνεί συχνά και να μην της πηγαίνει τόσο συχνά φαγητό.
Ευτυχώς, η μητέρα της Ρουθ αποδέχτηκε τη συμβουλή μου και κατάλαβε απολύτως τι προσπαθούσα να επιτύχω. Φοβήθηκε λίγο όταν σκέφτηκε τι θα συνέβαινε στην αδύναμη κι ανεπαρκή κόρη της από τη στιγμή που δε θα στηριζόταν σε κάποιο δυνατότερο άτομο, αλλά ακολούθησε κατά γράμμα τις συμβουλές μου και κρατήθηκε σε απόσταση.
Για κάποιο διάστημα η Ρουθ ταλαιπωρήθηκε πολύ, μα επειδή δεν υπήρχε κανείς να τη βοηθήσει, άρχισε να κάνει τις δουλειές μόνη της. Την ενθάρρυνα να χειριστεί τις υποθέσεις της όσο καλύτερα μπορούσε, να μην έχει υπερβολικές προσδοκίες από τον εαυτό της και να θεωρεί την κάθε μικρή επιτυχία κέρδος. Αν το πάλευε με τους δικούς της ρυθμούς, ήμουν σίγουρος πως θα ανακτούσε την αυτοπεποίθησή της, ακόμα κι αν χρειαζόταν μήνες. Έπιασα τον εαυτό μου να της μιλάει λογικά, αντί να παραμένω σιωπηλός, σύμφωνα με τις επιταγές της ψυχανάλυσης. Έδινα τόσες συμβουλές ώστε μου έβγαιναν πια από τα αυτιά. Εκείνη όμως με άκουγε, συζήτησε τις προτάσεις μου, γύρισε στο σπίτι της, δοκίμασε κάποιες από τις συμβουλές μου και μου ανέφερε την πρόοδό της επόμενες μέρες. Μετά από μερικές βδομάδες, δε μου τηλεφωνούσε
πια κάθε πρωί, τα έβγαζε πέρα με τις δουλειές του σπιτιού και τα παιδιά κι | διάθεσή της σίγουρα καλυτέρευε. Εν ολίγοις, προτού περάσουν έξι μήνες, έγινε πάλι ο παλιός, καλός της εαυτός.
Ήμουν τόσο παραξενεμένος και ικανοποιημένος από την πρόοδο αυτή, ώστε αποφάσισα να γράψω μια έκθεση για την επικείμενη συνάντηση του προσωπικού του κέντρου ψυχικής υγιεινής. Στην αναφορά μου προσπάθησα ν’ αναλύσω γιατί η Ρουθ παρουσίασε βελτίωση και διακινδύνευσα την εικασία πως πιθανώς να μην πάθαινε άλλες κρίσεις κατάθλιψης, αν ακολουθούσε τις συνήθειες των προηγούμενων μηνών. Τώρα που σκέφτομαι αυτή την ανάλυση, καταλαβαίνω πόσο ελλιπής ήταν τότε η κατανόησή μου και πόσο πιο γρήγορα θα μπορούσε να είχε βελτιωθεί η κατάσταση της Ρουθ.
Τότε δεν ήξερα πώς να χειριστώ τις ενοχές και την αυτολύπηση -τα δύο χειρότερα προβλήματα της- με αποτέλεσμα να τα αντιμετωπίσω περιστασιακά μόνο. Ευτυχώς, αυτό αρκούσε, αλλά σε κάποια άλλη περίπτωση ίσως να μην ήταν αποτελεσματική η μέθοδός μου.
Στη συνάντηση δέχτηκα επικρίσεις, επειδή η αναφορά μου έλεγε ότι είχα προκαλέσει μια μόνιμη αλλαγή στην ασθενή. Ένας από τους πιο έγκριτους επιστήμονες μίλησε επαινετικά για το πώς κατάφερα να κάνω τη Ρουθ να λειτουργήσει πάλι φυσιολογικά, αλλά με προειδοποίησε να μην είμαι υπερβολικά αισιόδοξος για τις πιθανότητες να μην ξαναπάθει κατάθλιψη.
Όλοι ήξεραν πως η κατάθλιψη είναι κυρίως πρόβλημα της ανθρώπινης φυσιολογίας και πως ακολουθεί έναν κύκλο. Η Ρουθ είχε βιώσει ήδη αρκετούς κύκλους και σίγουρα θα πάθαινε κι άλλες κρίσεις.
Αυτά συνέβησαν πριν από είκοσι χρόνια. Μέσα σ’ όλο αυτό το διάστημα η Ρουθ υπέφερε μόνο μια φορά από σοβαρή κρίση κατάθλιψης. Στο μεταξύ είχε πάει στο πανεπιστήμιο, δούλευε και συντηρούσε μια χαρά τον εαυτό της. Ως απόδειξη της βελτίωσής της, τα τελευταία είκοσι χρόνια λαμβάνω κάθε Χριστούγεννα ένα δώρο από εκείνη, η οποία υπογράφει απλώς με το όνομά της: Ρουθ.
ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
«Πώς μπορώ να σας βοηθήσω;» Έχω κάνει αυτή την ερώτηση σε αμέτρητους ασθενείς που ήρθαν να μου ζητήσουν ψυχολογική βοήθεια. Τις πιο πολλές φορές η απάντηση είναι: «Έχω κατάθλιψη».
Με την πάροδο των χρόνων συνειδητοποίησα ότι η κατάθλιψη αποτελούσε τεράστιο πρόβλημα, επειδή σχεδόν όλοι μου οι ασθενείς, ή ακόμα κι οι άνθρωποι που γνώριζα στις κοινωνικές συναναστροφές μου, είχαν περάσει κάμποσες κρίσεις κατάθλιψης, ήπιες οι περισσοί τερες, αλλά και σοβαρές κατά καιρούς. Συγκρίνοντάς τη με άλλες κοινές συναισθηματικές διαταραχές, η κατάθλιψη δεν είναι περισσότερο συχνή απ’ ό,τι, για παράδειγμα, ο φόβος ο θυμός όμως είναι η μόνη ψυχολογική κατάσταση που συναντάται συχνότερα. Αλλά η κατάθλιψη παραμένει μυστήριο έχουν γραφτεί αρκετά πράγματα γι’ αυτήν, όχι όμως με κάποιον τρόπο που να βοηθάει ιδιαίτερα το μέσο αναγνώστη. Θα ήθελα λοιπόν να σας παρουσιάσω κάποιες από τις πιο πρόσφατες απόψεις για τις νευρώσεις και να σας προτείνω μια νέα θεωρία για την κατάθλιψη, την οποία διαμόρφωσα και δοκίμασα σε περισσότερες από εκατό περιπτώσεις.
Το καλύτερο απ’ όλα είναι πως όταν εφαρμόζω αυτή τη θεωρία στις δικές μου διαθέσεις, ξεπερνάω επεισόδια που κανονικά θα μου δημιουργούσαν φοβερή δυστυχία. Πριν υιοθετήσω αυτές τις καινούργιες απόψεις, είχα τόσα προβλήματα που μου προκαλούσαν δυστυχία όσα κάθε άνθρωπος. απόρριψη μ’ έκανε να αισθάνομαι κατωτερότητα κι ενοχές κι απομονωνόμουν ώρες ή και μέρες για να το ξεπεράσω. Αν δεν τα πήγαινα καλά στη δουλειά ή στις εξετάσεις μου, ανησυχούσα υπερβολικά κι έπρεπε να προσπαθήσω πολύ για να συνέλθω. Κι όταν αντιμετώπιζα άδικη συμπεριφορά, η αυτολύπησή μου φούντωνε.
Ευτυχώς, αυτά συνέβαιναν παλιά. Μου έτυχαν ένα σωρό πράγματα στη ζωή μου που δεν ήταν ευχάριστα. Κάποιες από τις ατυχίες μου θα με
τάραζε άσχημα ακόμα και σήμερα, αλλά είμαι σίγουρος πως θα τα ’βγαζα πέρα πολύ καλύτερα χώρα που έμαθα για την κατάθλιψη και πώς να την αντιμετωπίζω. Το αποτέλεσμα είναι πως έχουν περάσει αμέτρητα χρόνια από την τελευταία φορά που αιοθάνθηκα κατάθλιψη.
Μπορώ να αντέξω τις άσχημες εποχές (αν δεν είναι τρομακτικά άσχημες) κι έχω μάθει εκατοντάδες άλλους να κάνουν το ίδιο. Κι αυτό είναι το οημαντικό. Δεν είναι οι καταστροφές που πρέπει κανείς να μάθει ν’ αντιμετωπίζει, όσο οι μικρές καθημερινές δοκιμασίες. Αν μπορούμε να τα βγάζουμε πέρα με καθημερινές απογοητεύσεις, αποτυχίες ή απορρίψεις, καταφέρνουμε κυριολεκτικά να ξεπεράσου- με σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της κατάθλιψης.
Πίστευαν κάποτε πως η κατάθλιψη είναι μόνο κάτι που κληροονομείς από τους γονείς σου, όπως τα καστανά ή τα γαλάζια μάτια. Γι’ αυτό και για πολλά χρόνια είχε σημειωθεί πολύ μικρή πρόοδος σχετικά με αυτή την κατάσταση. Οι άνθρωποι εγκατέλειψαν κάθε προσπάθεια ν' αλλάξουν κάτι που υποτίθεται πως ήταν κληρονομικό. Καθώς όμως είδαν να μεταβάλλεται η κοινή γνώμη, οι γιατροί δοκίμασαν ια φάρμακα. Η ιιιο ήπια μομφή κατάθλιψης όμως, αυτή που κουβεντιάζει κανείς με το σύζυγο, τη γυναίκα ή τον καλύτερό του φίλο, ποτέ δεν έτυχε επαγγελματικής προσοχής κι έτσι δε μελετήθηκε ούτε εξηγήθηκε.
Υπάρχει περίπτωση όλοι να γεννιόμαστε με μια τάση προς την κατάθλιψη και μερικοί από εμάς υποφέρουν περισσότερο και μερικοί λιγότερο από άλλους. Αυτή όμως δεν μπορεί να είναι η μοναδική αιτία της μελαγχολίας. Αν ήταν, δε θα υπήρχε λύση. Αντίθετα, αφού μπορούμε να μάθουμε στους ανθρώπους τον τρόπο να ξεπεράσουν την κατάθλιψη, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι με ποιον άλλο τρόπο έμαθαν πώς να παθαίνουν κατάθλιψη.
ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΤΕΛΟΣ
Όταν ταράζεστε με οποιονδήποτε τρόπο, κάνειε αυτό που σας έρχεται πιο φυσιολογικά, επειδή κληρονομήσατε ένα ελαττωματικό μυαλό και μάθατε να ειοτε παράλογοι από ένα σωρό ανθρώπους, οι οποίοι κι αυτοί με τη σειρά τους κληρονόμησαν ένα ελαττωματικό μυαλό. Όπου και να στραφείτε, σε περιοδικά, σε ταινίες, στην τηλεόραση, κι όποιον και ν’ ακούσετε, είτε είναι οι γονείς οας, οι δάσκαλοι ή οι φίλοι σας, εκπαιδεύεστε ώστε να φέρεσιε νευρωτικά και δεν το γνωρίζετε. Σας έμαθαν πώς να γίνετε πρώτης τάξεως καταθλιπτικοί και τώρα από εσάς ε- ξαρτάται να επανορθώσετε τη ζημιά που άθελα τους σας προκάλεσαν. Πρέπει να μάθετε καινούργιους τρόπους με τους οποίους να σκέφτεστε, να δημιουργήσετε καινούργιες στάσεις απέναντι στους ανθρώπους και στα γεγονότα. Πώς μπορείτε να το καταφέρετε; Εκλαμβάνοντας την κατάθλιψη ως ένα θέμα για μελέτη, όπως ακριβώς τη γεωμετρία, την ιστορία ή την τέχνη. Θεωρήστε τη συμβουλή του ψυχιάτρου ως ένα μάθημα υγιεινής ζωής που το κάνει ένας δάσκαλος, ο οποίος σας αναθέτει να διαβάσετε κάποια βιβλία, σας καλεί στην τάξη-ιατρείο του μια φορά τη βδομάδα ή και αραιότερα κι η τάξη του συνήθως απαρτίζεται από ένα μαθητή ή κάποιες φορές από μια ομάδα φοιτητών.. Με δυο λόγια, δε χρειάζεται να νιώθετε πως είστε διαφορετικοί ή αλλόκοτοι επειδή πάσχετε από κατάθλιψη. Είστε όπως είστε κυρίως επειδή έτσι μάθατε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που έχετε μάθει να μιλάτε τη γλώσσα των γονιών σας. Αυτά που διδαχτήκατε ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους ανοησίες, όμως τα εμπεδώσου καλά. Αφού λοιπόν μπορέσατε να το κάνετε αυτό, να κατανοήσετε, δηλαδή, ένα σωρό νευρωτικές ιδέες, τι σας εμποδίζει να κάνετε το ίδιο και με κάποιες άλλες υγιείς;
Δε θα ’ναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, αλλά μπορεί να γίνει.
Ναι, ένα βιβλίο μπορεί πραγματικά να σας απαλλάξει από μερικές καταθλιπτικές σας συνήθειες. Μπορεί να σας δείξει τι κάνετε λάθος και να σας διδάξει ποιες από τις σκέψης σας σας πληγώνουν και ποιες θα ’πρεπε ν’ αντικαταστήσετε.
Θα ήταν ανεδαφικό να υποστηρίξω πως κάθε είδος κατάθλιψης μπορεί να εξαλειφθεί διαβάζοντας ένα βιβλίοίο, κυρίως επειδή η κατάθλιψη έχει διάφορες μορφές. Κάποιος μπορεί να αισθάνεται αόριστα μελαγχολικός επειδή δεν έρχεται το τηλεφώνημα που περιμένει, ενώ κάποιος άλλος ενδέχεται να αισθανθεί τόσες ενοχές για ένα αυτοκινητικό δυστύχημα, ώστε να απαιτείται νοσηλεία στο ψυχιατρείο.
Αλλά για τις ηπιότερες μορφές κατάθλιψης ας δούμε τις βασικές αιτίες.
Κάποιες μορφές κατάθλιψης προκαλούνται από σωματικούς παράγοντες κι όχι από ψυχολογικούς. Θα πρέπει λοιπόν να τις αντιμετωπίσει ο οικογενειακός σας γιατρός. Κάποιες άλλες μορφές, ιδιαίτερα όταν νιώθετε μελαγχολία χωρίς προφανή λόγο, ενδέχεται να είναι συνέπεια μεταβολών στο επίπεδο των βιογενών αμινών στον εγκέφαλο και διαταραχών στην ισορροπία του νερού και των ηλεκτρολυτών. Αυτό σημαίνει πως το αίμα περιέχει πολύ λίγη γλυκόζη – η τροφή που χρειάζεται κάθε κύτταρο του κορμιού. Οι υπογλυκαιμικοί αισθάνονται ανησυχία, ιλίγγους, εκνευρισμό ή κατάθλιψη – ή και όλα αυτά μαζί. Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν πως άτομα με συγκεκριμένες μορφές νοητικής υστέρησης και σχιζοφρένειας, καθώς και οι πιο πολλοί αλκοολικοί, έχουν χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Αν υποψιάζεστε πως ανήκετε στην κατηγορία των υπογλυκαιμικών, επισκεφθείτε το γιατρό σας και ζητήστε να σας κάνει εξετάσεις.
ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ
Αν επικρίνετε μονίμως τον εαυτό σας, τον απεχθάνεστε και πιστεύετε ότι είστε ο χειρότερος άνθρωπος επί της γης, τότε σίγουρα θα πάθετε κατάθλιψη. Δεν έχει καμιά σημασία για ποιο λόγο κατηγορείτε τον εαυτό σας από τη στιγμή που κάνετε τη ζωή σας κόλαση. Μπορεί να είναι επειδή δεν πήρατε προαγωγή ή επειδή δεν κερδίσατε το ετήσιο πρωτάθλημα στα βελάκια ή ακόμα επειδή κάποιος ξέχασε να σας χαιρετήσει. Κατηγορώντας τον εαυτό σας, έχετε ήδη κάνει το πρώτο βήμα προς την κατάθλιψη. Κι αν τον επικρίνετε αρκετά, θα ταραχτείτε πολύ, ίσως νιώθετε την επιθυμία να βάλετε τα κλάματα, θα γίνετε σιωπηλοί και κυκλοθυμικοί, μπορεί ακόμα και να θελήσετε να πέσετε στο κοντινότερο ποτάμι για να πνιγείτε.
Αν κατηγορείτε τον εαυτό σας λίγο, απλώς θα αισθανθείτε άβολα και σίγουρα θα χαλάσει η διάθεσή σας. Αυτή η κατάσταση δεν είναι σοβαρή, αλλά μπορεί να σας χαλάσει τη διασκέδαση μιας βραδιάς, να καταστρέψει ένα πάρτι ή μια επίσκεψη και να προκαλέσει μελαγχολία στους ανθρώπους γύρω σας.
Ο δεύτερος δρόμος προς την κατάθλιψη είναι να νιώθετε οίκτο για τον εαυτό σας. Αν κλαίτε πάνω από ένα μπουκάλι αλκοόλ όταν δε σας φέρονται δίκαια, σύντομα θα πέσετε σε κατάθλιψη. Αν κατεβάσετε τα μούτρα μόνο και μόνο για να προκαλέσετε τη συμπόνια των άλλων, προχωράτε με γοργά βήματα προς την κατάθλιψη. Αν πιστεύετε πως ο κόσμος σάς χρωστάει κι έπειτα ανακαλύπτετε πόσο άδικη μπορεί να είναι η ζωή, έχετε κατάθλιψη.
Όλα αυτά θα προκαλέσουν έκπληξη σε εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά είναι καλύτερα να μάθουμε ότι καταντάει νευρωτικό να επιμένουμε πως οι άλλοι πρέπει να μας φέρονται καλά, πως η καλοσύνη μας πρέπει να ανταμειφθεί με καλοσύνη και πως ο κόσμος πρέπει να είναι ένα μέρος όπου κυριαρχεί το καλό και το δίκαιο. Αν πιστεύουμε σε αυτά , είναι πιθανό να πάθουμε κατάθλιψη και να νιώσουμε πληγωμένοι κι οργισμένοι όταν τα πράγματα δεν έρθουν όπως περιμέναμε.
Αν θέλετε να αποφύγετε την κατάθλιψη, θα πρέπει να μάθετε πως η άδικη και μοχθηρή συμπεριφορά ως αντάλλαγμα για τις γεμάτες αγάπη προσπάθειές σας αποτελεί κανόνα κι όχι εξαίρεση. Όσο πιο σύντομα συνειδητοποιήσετε ότι ο κόσμος πάντα έτσι θα ’ναι, τόσο πιο υγιές άτομο θα γίνετε.
πηγή:boro.gr