Η τρομοκρατική επίθεση στην καρδιά του Βελγίου βρήκε την Ευρωπαϊκή Ένωση γονατισμένη ακόμη από το σοκ του Παρισιού και πανικόβλητη μπροστά στηνπροσφυγική κρίση.
Ακόμη χειρότερα, ήρθε τη στιγμή που οι εθνικιστικές δυνάμεις επιβάλουν το δικό τους, φοβικό και εσωστρεφές δόγμα στην Ευρώπη, καταλύοντας ακόμη και τη θεμελιώδη αρχή της, την ελεύθερη διακίνηση των πολιτών που επιτάσσει η συνθήκη Σένγκεν.
Μετά τις Βρυξέλλες, αυτό το δόγμα και το νέο κλίμα φόβου και καχυποψίας το μόνο που δείχνει ικανό να κάνει είναι να επιτείνει τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά αδιέξοδα.
Το Βέλγιο, στην πρώτη ανάγνωση, μάλλον θα έμοιαζε ως η χώρα με τις λιγότερες πιθανότητες να γίνει κέντρο της εξτρεμιστικής βίας στην Ευρώπη.
Όμως, κατά τον Guardian και τον αρθρογράφο Jason Burke, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις συγκεκριμένοι και ισχυροί λόγοι για τους οποίους το χθεσινό τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες δεν αποτελεί έκπληξη:
Η χαμηλή ενσωμάτωση των μεταναστών, η πολιτική αστάθεια και το γεγονός ότι το Βέλγιο έχει δώσει – αναλογικά – τους περισσότερους μαχητές του ISIS στη Συρία από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Αναζητώντας τις αιτίες που διαμόρφωσαν τουςσκληρούς, και εκτεταμένους πια, πυρήνες ριζοσπαστικοποίησης στο Βέλγιο, ο Guardian στέκεται ιδιαίτερα στους εξής παράγοντες:
«Μια μεγάλη και ελάχιστα ενσωματωμένη μουσουλμανική κοινότητα, υψηλά επίπεδα ανεργίας των νέων στην συγκεκριμένη κοινότητα, μεγάλη διαθεσιμότητα όπλων, ιδιαίτερα ανεπτυγμένο δίκτυο επικοινωνιών και μεταφορών, αρχές συχνά εφησυχασμένες και υποχρηματοδοτούμενες και εγχώρια πολιτική αστάθεια».
Στους παράγοντες αυτούς, το άρθρο προσθέτει και την ισχυρή διάδοση της «ιδεολογίας της βίας» μέσα από τα social media «μεταξύ συντρόφων που, εάν δεν ενθαρρύνουν ευθέως τη βία, σαφώς προβάλλουν μια μισαλλόδοξη, εμποτισμένη με μίσος και βαθιά συντηρητική κοσμοθεωρία».
Όπως σημειώνει, ωστόσο, ο Guardian, «οι ιστορικές ρίζες των σημερινών προβλημάτων είναι βαθιές». Το Βέλγιο δέχθηκε κύματα τρομοκρατίας τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, που συνδέονταν με την αναταραχή στη Μέση Ανατολή.
«Υπάρχει μια πολύ μακρά ιστορία σύνδεσης του Βελγίου και της Γαλλίας με το βασίλειο της τρομοκρατίας», λέει ο Rik Coolsaet, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης, ειδικός σε θέματα τρομοκρατίας.
Την δεκαετία του 1990, το πολεμικό κλίμα της βόρειας Γαλλίας που συνδεόταν με τον πόλεμο στην Αλγερία, διαχύθηκε και στο Βέλγιο. Τότε, τουλάχιστον ένας ιεροκήρυκας που απελάθηκε από τη Γαλλία κατέληξε στις Βρυξέλλες κι άρχισε να κηρύσσει σε τεμένη στο Μολενμπέκ, στην περιοχή από την οποία προέρχονταν οι περισσότεροι δράστες των επιθέσεων στο Παρίσι και όπου συνελήφθη την περασμένη εβδομάδα ο θεωρούμενος εκ των «εγκεφάλων» των επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου Σαλάx Αμπντεσλάμ.
Όταν η τοπική κοινωνία, όπως επισημαίνει ο Guardian, είχε διαμαρτυρηθεί τότε για την δράση του ιεροκήρυκα, οι αρμόδιες αρχές του Βελγίου είχαν παρέμβει καθησυχαστικά αντιτείνοντας ότι πρόκειται για έναν «μετριοπαθή» μετανάστη.
Στο πρώτο ήμισυ της περασμένης δεκαετίας, προσθέτει το άρθρο, όταν οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας προσπαθούσαν να κατανοήσουν τη νέα απειλή που αντιμετώπιζαν και έγιναν οι πρώτες τυφλές επιθέσεις σε Μαδρίτη και Λονδίνο, κανείς δεν ασχολείτο με το Βέλγιο παρά τις εντεινόμενες ενδείξεις για τη δημιουργία εξτρεμιστικών δικτύων στη χώρα.
Ήδη, από το 2005 πολλοί Βέλγοι άρχισαν να ταξιδεύουν μέχρι το Ιράκ. Η πρώτη γυναίκα καμικάζι που επιτέθηκε σε κομβόι Αμερικανών στη χώρα προερχόταν από το Βέλγιο. Το 2008, οι ριζοσπαστικοποιημένοι Βέλγοι άρχισαν να ταξιδεύουν και προς το Αφγανιστάν. Και ο πόλεμος στη Συρία, που άρχισε το 2011, ήταν ο καταλύτης που ανέδειξε το πρόβλημα.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα, επίσημα στοιχεία, το Βέλγιο έχει παράσχει, κατά κεφαλήν τους περισσότερους μαχητές στη Συρία από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ο αριθμός των μαχητών αυτών υπολογίζεται ανάμεσα στους 450 και τους 562 σε μια χώρα με συνολικό πληθυσμό 11 εκατομμυρίων, εκ των οποίων οι μουσουλμάνοι αγγίζουν περίπου τις 500.000.
Οι περισσότεροι από τους μαχητές αυτούς εντάχθηκαν για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα στο Ισλαμικό Κράτος, ενώ κάποιοι άλλοι επέλεξαν την «αδελφή» της αλ – Κάιντα οργάνωση, Τζαμχάτ α-Νούσρα. Περισσότεροι από 80 υπολογίζεται ότι έχουν σκοτωθεί, κυρίως στις μάχες του τελευταίου διαστήματος στην ανατολική Συρία.
Το νέο δόγμα του φόβου
«Η πρώτη συνέπεια των επιθέσεων στις Βρυξέλλες», επισημαίνει σε ανάλυσή του το Stratfor, «θα είναι ένα νέος γύρος διαμάχης για τους συνοριακούς ελέγχους και τη Σένγκεν… Και θα κάνει πολύ πιο δύσκολη την υλοποίηση της δέσμευσης της Κομισιόν για άρση έως το τέλος του 2016 των περιορισμών στην συνθήκη και των συνοριακών ελέγχων που έχουν επιβληθεί».
Το προσφυγικό και η Τουρκία
Κατά την ίδια ανάλυση, μια δεύτερη μεγάλη απώλεια θα είναι η, νωπή και θολή ακόμη, ευρωτουρκική συμφωνία για την ανάσχεση των προσφυγικών ροών – μια συμφωνία, που αφορά άμεσα και καταλυτικά την Ελλάδα.
«Η αναζωπύρωση του φόβου για την απειλή της τρομοκρατίας μεταξύ των κρατών – μελών της ΕΕ», επισημαίνουν οι αναλυτές τους Stratfor, «θα φέρει ξανά σε πρώτο πλάνο την φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, γεγονός που λογικά θα ενίσχυε τα επιχειρήματα για στενότερη συνεργασία με την Τουρκία.
Όμως, οι επιθέσεις θα ενισχύσουν ταυτόχρονα και το αντι – ισλαμικό κλίμα στην Ευρώπη εντείνοντας την πίεση προς τις κυβερνήσεις να μην αρθεί το καθεστώς της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, ένα ζήτημα που αποτελεί «κλειδί» για την Τουρκία προκειμένου να επιδείξει συνεργασία στο μεταναστευτικό».
Το μεγαλύτερο, όμως, τίμημα όλων, όπως ήδη προειδοποιούν πολλοί ξένοι αναλυτές είναι ότι η Ευρώπη κινδυνεύει πλέον να απολέσει την ίδια την ταυτότητα και τον τρόπο ζωής της:
Τουλάχιστον για το εγγύς μέλλον μοιάζει πλέον δεδομένο ότι ο ρατσισμός κι η ξενοφοβία θα γνωρίσουν έξαρση, οι θρησκευτικές ελευθερίες θα αμφισβητηθούν, η αστυνομοκρατία θα υπερκεράσει την ελευθερία και η πολυπολιτισμικότητα θα βρεθεί στο εδώλιο.
Εάν αυτός είναι ο στόχος των φανατικών της θρησκευτικής βίας, ήδη τον έχουν πετύχει κατά το ήμισυ. Και πολύ γρήγορα θα τον πετύχουν ολοκληρωτικά, εάν η Ευρώπη συνεχίσει να κάνει τον λάθος πόλεμο. Να πολεμά τον εαυτό της στο δικό της έδαφος, αντί να μάχεται για να εκλείψει η απειλή εκεί που ακριβώς γεννιέται – στην παγκόσμια γεωπολιτική αρένα της Συρίας…