Στοχευμένα μέτρα κατά ατόμων και νομικών προσώπων που φέρουν ευθύνη για τις παραβιάσεις που έλαβαν χώρα σε σχέση με την περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, περικοπές στην προενταξιακή χρηματική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τουρκία και περιορισμός των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών στην Τουρκία, είναι οι κύριες επιλογές που περιλαμβάνονται στο τελευταίο προσχέδιο του εγγράφου επιλογών της ΕΕ, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων.
Το προσχέδιο, το οποίο θα συζητηθεί από τους Υπουργούς Εξωτερικών στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, τη Δευτέρα, στις Βρυξέλλες, μπορεί να αποτελέσει τον οδηγό του Συμβουλίου (σε επίπεδο ΥΠΕΞ ή ακόμα και ηγετών) για το πώς η ΕΕ μπορεί να απαντήσει στις ενέργειες της Τουρκίας.
Στο κείμενο τονίζεται πως οι ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια είναι παράνομες, καθώς και πως η συνεργασία στις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας εξαρτάται από το κατά πόσο η Άγκυρα θα έχει εποικοδομητική στάση ή αν θα επιστρέψει σε μονομερείς ενέργειες. Σε αυτή την περίπτωση, τονίζεται, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να αξιοποιήσει τα μέσα και εργαλεία που έχει στη διάθεσή της (παραπέμποντας έτσι και στο ενδεχόμενο πολιτικών μέτρων).
Το έγγραφο περιέχει επίσης εκτενείς αναφορές στην εστίαση της ΕΕ στην ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών, ενώ γίνεται και αναφορά στην πιθανότητα συζήτησης ΜΟΕ που έχουν ήδη προταθεί από τις πλευρές στο νησί σε σχέση με το φυσικό αέριο, ή νέους τομείς συνεργασίας στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης. Τονίζεται ακόμα πως η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει την τουρκοκυπριακή κοινότητα στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης της λύσης.
Το έγγραφο αναφέρεται στις τοποθετήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου με το οποίο γίνεται έκκληση για πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καθώς και στην τοποθέτηση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 23 Ιουλίου αναφορικά με το καθεστώς των Βαρωσίων, την καταδίκη όποιας προσπάθειας περεταίρω ανοίγματος και εποικισμού της περιοχής από οποιονδήποτε πέραν των νόμιμων κατοίκων του και την έκκληση για αναστροφή των ενεργειών αυτών που παραβιάζουν παλαιότερα ψηφίσματα.
Γίνεται επίσης αναφορά στην δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ στις 27 Ιουλίου 2021 με την οποία καταδικάζονται οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και οι ανακοινώσεις του Τούρκου Προέδρου και του Τουρκοκύπριου ηγέτη, και με την οποία ζητείται η αναστροφή των ενεργειών αυτών.
Οι επιλογές
Κύριος στόχος της ΕΕ παραμένει η στήριξη προς τα Ηνωμένα Έθνη ώστε να γίνουν σεβαστά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και να αποτραπούν νέες ενέργειας που θα μπορούσαν να αυξήσουν την ένταση και να βλάψουν τις προοπτικές λύσης, σημειώνεται.
Υπενθυμίζεται ακόμα πως τον Ιούνιο του 2021, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναδιατύπωσε την ετοιμότητα του να συνεργαστεί με την Τουρκία κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο σε μια σειρά τομέων κοινού ενδιαφέροντος υπό όρους. Καθώς και πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι αν η Τουρκία δεν προχωρήσει σε συνεργασία με την ΕΕ αλλά επιστρέψει στις μονομερείς ενέργειες κατά συμφερόντων της ΕΕ και κρατών μελών, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο και στο νησί της Κύπρου, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία και επιλογές στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της και τα συμφέροντα των κρατών μελών και να στηρίξει την περιφερειακή σταθερότητα.
Όπως σημειώνεται, το Συμβούλιο ενδέχεται να εξετάσει κατά τρόπο στοχευμένο, αναλογικό και αναστρέψιμο:
την ανάληψη ενεργειών κατά φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται ευθέως σε φυσικές και διοικητικές ενέργειες επί του εδάφους στην περίκλειστη περιοχή των Βαρωσίων μετά τις 20 Ιουλίου 2021 οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τα ψηφίσματα του ΣΑ, με τη δυνατότητα ενός αυτόνομου καθεστώτος στοχευμένων κυρώσεων.
περαιτέρω περικοπές στην προενταξιακή βοήθεια της ΕΕ προς την Τουρκία
περικοπές στις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών στην Τουρκία.
Ανάγκη επανέναρξης συνομιλιών
Σημειώνεται πως η ΕΕ παραμένει πλήρως ευθυγραμμισμένη με τα ψηφίσματα του ΣΑ του ΟΗΕ και ότι όσον αφορά τις Βρυξέλλες το θέμα των Βαρωσίων μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μόνο σε συμφωνία με αυτά τα ψηφίσματα και στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να υπάρξει πρόοδος και καμία αλλαγή δεν πρέπει να επέλθει στο καθεστώς των Βαρωσίων που να μη συνάδει με τα ψηφίσματα ή να προκαταβάλλει μια συνολική λύση.
Υπογραμμίζεται ακόμα η ανάγκη όπως η διαπραγμάτευση στο Κυπριακό επαναρχίσει το συντομότερο, και σημειώνεται πως οι επόμενοι μήνες μπορούν να είναι καθοριστικοί για το μέλλον της διαδικασίας, ενώ τονίζεται πως η ΕΕ είναι έτοιμη να συνεισφέρει στηρίζοντας τις προσπάθειες του ΓΓ του ΟΗΕ, μέσω και του διορισμού εκπροσώπου στο Γραφείο Καλών Υπηρεσιών.
Τονίζεται ακόμα πως η ΕΕ θα συνεχίσει τις προσπάθειες της για διευκόλυνση της επανένωσης της Κύπρου μέσω της ενίσχυσης της οικονομικής ανάπτυξης των Τουρκοκυπρίων (όπως τη στοχευμένη στήριξη παραγωγών χαλλουμιού στην τ/κ κοινότητα), ενώ προστίθεται πως η ΕΕ και η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να συνεχίσουν να επιδεικνύουν πολιτική συμπερίληψης των Τουρκοκυπρίων.
Προοπτικές και ΜΟΕ
Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, το έγγραφο αναγνωρίζει πως τυχόν προκλητικές ενέργειες και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου μπορούν να βλάψουν όλο το φάσμα των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας.
Σε σχέση με το Κυπριακό, υπογραμμίζεται η ανάγκη να υπάρξουν κίνητρα επιστροφής στην τροχιά της συνεργασίας και αποφυγής αρνητικής κλιμάκωσης, αλλά και να υπάρξουν διπλωματικές ενέργειες προς την κατεύθυνση της επανέναρξης των συνομιλιών και να αναληφθούν από όλα τα μέρη προσπάθειες ώστε όλοι οι Κύπριοι να αντιληφθούν πως παραμένει εφικτή μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία.
Αναφέρεται ακόμα πως η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στην ανάπτυξη μιας κοινά επωφελούς σχέσης με την Τουρκία, κάτι που όμως απαιτεί την ίδια δέσμευση από την πλευρά της Τουρκίας προς την κατεύθυνση της συνεργασία και της αποκλιμάκωσης στη βάση των συμπερασμάτων του Μαρτίου 2021.
Στο κείμενο σημειώνεται επίσης πως πιθανά ΜΟΕ μπορούν να φέρουν ελπίδα και να περιορίσουν τις διαχωριστικές τάσεις μεταξύ των κοινοτήτων και πως πρέπει ο διάλογος να ενισχυθεί. Ειδικότερα αναφέρεται πως πρέπει να εκτονωθούν οι εντάσεις σε σχέση με τις έρευνες για υδρογονάνθρακες, και υπενθυμίζεται πως έχουν υπάρξει προτάσεις για σχετικά ΜΟΕ στο παρελθόν, μεταξύ άλλων σε σχέση με τη διαχείριση των φυσικών πόρων.
Επίσης, τονίζεται, η ενεργειακή μετάβαση παρέχει ευκαιρίες για το νησί και την περιοχή οι οποίες μπορούν να μειώσουν τις εντάσεις, ευθυγραμμίζοντας παράλληλα την κατάσταση με τους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ μέσω της Πράσινης Συμφωνίας. Η ΕΕ είναι έτοιμη να παρέχει τεχνική βοήθεια, υπογραμμίζεται.
Στο κείμενο επαναλαμβάνεται ακόμα πως η ΕΕ θα συνεχίσει να ενισχύει τη βοήθεια της προς τους Τουρκοκύπριους, και πως το πρόγραμμα στήριξης μιας μελλοντικής λύσης πρέπει να συνεχιστεί μέσω μεταξύ άλλων τη στήριξη της τεχνικής επιτροπής για την πολιτιστική κληρονομιά και των προσπαθειών συνεργασίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και την ανάκαμψη.