Πάρα πολύ κουβέντα έχει γίνει για την δύσκολη θέση στην οποία έχουν έρθει οι γιατροί σε όλο τον κόσμο αφού καλούνται να «αποφασίσουν» ή να «διαλέξουν» σε ποιους ασθενείς θα δώσουν την ευκαιρία να έχουν τα μέσα που χρειάζονται για να δώσουν την μάχη για την ζωή και σε ποιους όχι.
- Γράφει ο Κώστας Αττίας
Η κουβέντα δεν επικεντρώνεται συνήθως στο αίτιο που οδηγεί σε αυτή την «απόφαση» ή την «επιλογή» και δεν είναι άλλη από την έλλειψη μέσων, αλλά στην διαδικασία, που είναι πράγματι σπαρακτική, η οποία οδηγεί στην απόφαση.
Το βασικό ερώτημα είναι αν είναι σωστό να γίνεται μία τέτοια επιλογή; Έρευνες δείχνουν πως για τους περισσότερους ανθρώπους είναι αποδεκτό να γίνεται αυτή η επιλογή.
Μία επιλογή που βασίζεται στο ότι όσο περισσότερο πιθανο είναι να γιατρευτείς τόσο πιθανότερο και πιό αποδεκτό είναι να σου δώσουν όπλα, αντί να «δαπανηθούν» σε έναν αγώνα που εξ΄αρχής μοιάζει χαμένος.
Τι δείχνουν οι έρευνες
Τι γίνεται λοιπόν αν ένας ηλικιωμένος και ένας νέος βρεθούν στην ίδια αφετηρία; Η επιστήμη μας δίνει πάρα πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις για τον τρόπο που όλοι μας ή έστω η συντριπτική πλειοψηφία θα δρούσε σε μία κατάσταση που θα μας έβαζε σε ένα δίλημμα παρόμοιο με αυτό χιλιάδων γιατρών σε όλο τον κόσμο.
Θα έσωζες έναν νέο ή έναν ηλικιωμένο; Το ερώτημα ερεύνησαν με μελέτη τους που δημοσιεύτηκε το 2010 οι Meng Li, Jeffrey Vietri, Alison P. Galvani, Gretchen B. Chapman (Department of Psychology, Rutgers University, και Department of Epidemiology, Yale School of Public Health).
Στην πρώτη έρευνα μετείχαν 290 άτομα, ηλικίας 17-33 ετών, στην δεύτερη 503 από 18-89 ετών.
Το σενάριο ήταν πως σε ένα νησί προβλέπονται έως 1000 θάνατοι από γρίπη την στιγμή που οι υπεύθυνοι καλούνται να βάλουν προτεραιότητες σε ηλικιακά γκρουπ για τα λιγοστά εμβόλια που είναι διαθέσιμα.
Κάθε απόφαση θα αφορούσε 500 άτομα στα ηλικιακά γκρουπ 5, 20, 30, 40, 60 και 80 ετών. Υπήρχαν ακόλουθως 2 εκδοχές, πως είχαν ή το φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής ή προσδόκιμο μόλις 2 ετών.
Αυτοί που μετείχαν στην έρευνα έπρεπε να αξιολογήσουν από το 0 ως το 100 το πόσο αποδεκτή ήταν κάθε απόφαση για την χορήγηση των εμβολίων.
Τα αποτελέσματα έδειξαν πως όλες οι ζωές δεν μετράνε το ίδιο, όσο νεότερος κάποιος τόσο περισσότερο σημαντικό θεωρείται το να ζήσει και άλλο. Η έρευνα έδειξε μάλιστα και την διαφορετική προσέγγιση στο δίλημμα μεταξύ του να σωθεί ένας νέος με λίγα χρόνια ζωής μπροστά του ή ένας ηλικιωμένος που θα ζήσει, που θα έχει καλύτερα, μεγαλύτερο προσδόκιμο.
Οι νέοι δεν έχουν μόνο μεγαλύτερο προσδόκιμο αλλά έχουν ζήσει και λιγότερο και τους αξίζει να ζήσουν περισσότερο, το 1994 οι Cropper, M.L., Aydede, S.K., & Portney, P.R. μελέτησαν την αντίληψη των ανθρώπων σε σχέση με την ηλικία όσων θα μπορούσαν να σωθούν ή όχι με την κατάλληλη βοήθεια και κατέληξαν πως το να σωθεί ένας 20 χρόνος αξιολογείται το ίδιο θετικά με το να σωθούν 7 εξηντάχρονοι.
Εδώ μπαίνει βέβαια το ερώτημα αν μπορεί να «αξιολογηθεί» η ανθρώπινη ζωή;
Και αν ναι είναι παντού το ίδιο; Για παράδειγμα στο γνωστό πείραμα που καλεί ανθρώπους να αποφασίσουν αν θα «θυσίαζαν» μία ζωή για να σωθούν 5 ζωές το 2012 μελέτη έδειξε πως το 52% είδε θετικά το να σώσουν 5 αλλάζοντας την ρότα ενός τρένου που θα σκοτώσει έναν, αλλά στους Ρώσους το 63% συμφώνησαν και στους Αμερικάνους το 81%.
Ακόμα το δίλημμα νέος ή ηλικιωμένος έχουν δείξει άλλες έρευνες πως έχει ένα υπο-δίλημμα. Το πόσο νέος;
H έρευνα των Geoffrey P. Goodwin και Justin F. Landy του University of Pennsylvania έδειξε ακόμα πως ανάμεσα στα παιδιά η ζωή μεγαλύτερων παιδιών θεωρείται «σημαντικότερη» γιατί έχει ήδη γίνει προσπάθεια να μεγαλώσουν, έχουν δείξει πως έχουν καλύτερες προοπτικές επιβίωσης και έχουν δημιουργήσει κοινωνικούς δεσμούς.
Αυτές οι μελέτες πρέπει να απασχολήσουν όχι μόνο όσους παίρνουν πολιτικές αποφάσεις, αλλά και την επιστημονική κοινότητα.Και το σημαντικό θα ήταν να υπάρξουν τα προληπτικά μέτρα που θα μείωναν την ανάγκη για «ηλικιακά διλήμματα»
Μέχρι τότε όμως οι άνθρωποι θα καλούνται να παίρνουν ανθρώπινες αποφάσεις οι βασικές αρχές των οποίων όπως φαίνεται είναι αποδεκτές από την πλειοψηφία των ανθρώπων και αυτό γιατί συμπυκνώνονται στο ερώτημα αν πρέπει μπροστά σε διλήμματα ζωής ή θανάτου «να κάνεις κάτι ή να αφήσεις απλά να συμβεί ο,τι είναι να συμβεί»;
Αν αποφασίσεις να κάνεις κάτι όμως δεν είναι αυτονόητο πως θα προσπαθήσεις να κάνεις κάτι που θα έχει με βάση τις πιθανότητες το πιο θετικό αποτέλεσμα;