Αν προσπαθήσετε να ανατρέξετε στις παλαιότερες μνήμες σας το μόνο που θα έρχεται στο νου είναι οι εικόνες ενός πάρτι γενεθλίων ή σκηνές από οικογενειακές διακοπές και όλα αυτά σίγουρα μετά την ηλικία των τριών.
Η μνήμη μας κρατά αποθηκευμένα ελάχιστα σημεία από την ηλικία των 3 έως 7 ετών, σε αντίθεση με τα οικογενειακά άλμπουμ φωτογραφιών!
Οι ψυχολόγοι αναφέρονται στην ανικανότητα των περισσότερων ενηλίκων να θυμούνται γεγονότα από την πρώιμη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της γέννησής τους, ως παιδική αμνησία. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ το απέδωσε στο ότι οι άνθρωποι το χρησιμοποιούν ως μέσο καταστολής τραυματικών εμπειριών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ζωής τους!
Ακόμη όμως και μετά από τόσα χρόνια, οι επιστήμονες δεν έχουν προσδιορίσει μια ακριβής εξήγηση για τον λόγο της παιδικής αμνησίας. Μόνο τα τελευταία 20 χρόνια, οι έρευνες για τις δυνατότητες μνήμης των παιδιών έχουν γεννήσει περισσότερα ερωτήματα από εκείνα που υποτίθεται θα απαντήσουν!
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, το σκεπτικό πίσω από την παιδική αμνησία βασιζόταν στην παραδοχή ότι τα τμήματα του εγκεφάλου που συνδέονται με τη μνήμη δεν είχαν αναπτυχθεί. Στη συνέχεια, γύρω στην ηλικία των 3 ετών, οι δυνατότητες μνήμης των παιδιών επιταχύνουν γρήγορα και φτάνουν σε επίπεδα ενηλίκων.
Ωστόσο, οι ψυχολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι τα παιδιά ηλικίας 3 μηνών και 6 μηνών μπορούν να σχηματίσουν μακροχρόνιες αναμνήσεις.
Αλλά γιατί οι άνθρωποι δεν θυμούνται τη γέννηση τους; Αν μπορούμε να σχηματίσουμε αναμνήσεις ως μωρά, γιατί δεν τις διατηρούμε στην ενηλικίωση;
Για να σχηματίσουν αναμνήσεις, οι άνθρωποι πρέπει να δημιουργήσουν συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, που κωδικοποιούν τις πληροφορίες από ένα γεγονός στη μνήμη μας. Από εκεί, οι εγκέφαλοι μας οργανώνουν αυτές τις πληροφορίες σε κατηγορίες και τις συνδέουν με άλλα παρόμοια δεδομένα. Προκειμένου η μνήμη αυτή να διαρκέσει, πρέπει να ανακτήσουμε περιοδικά αυτές τις μνήμες και να επαναλάβουμε αυτές τις αρχικές συνάψεις, ενισχύοντας αυτές τις συνδέσεις.
Οι μελέτες έχουν σε μεγάλο βαθμό αντικρούσει τη σκέψη ότι τα μωρά δεν μπορούν να κωδικοποιήσουν πληροφορίες που αποτελούν τη βάση των αναμνήσεων. Για παράδειγμα, σε ένα πείραμα που αφορούσε παιδιά ηλικίας 2 και 3 μηνών, τα πόδια των μωρών συνδέθηκαν με μια κορδέλα σε ένα κινούμενο αντικείμενο. Χτυπώντας τα πόδια τους, τα μωρά έμαθαν ότι η κίνηση προκάλεσε την κίνηση του αντικειμένου. Αργότερα, τοποθετημένα κάτω από το ίδιο αντικείμενο χωρίς την κορδέλα τα μωρά θυμούνται να κλοτσούν τα πόδια τους. Όταν το ίδιο πείραμα πραγματοποιήθηκε με παιδιά ηλικίας 6 μηνών, αποδείχθηκε η ικανότητά των μωρών να κωδικοποιούν μνήμες πολύ πριν κλείσουν τα 3 χρόνια.
Αυτή η κωδικοποίηση μνήμης μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού στο μπροστινό μέρος του βρεφικού εγκεφάλου. Αυτή η περιοχή, η οποία είναι ενεργή κατά την κωδικοποίηση και ανάκτηση ρητών μνημών, δεν είναι πλήρως λειτουργική κατά τη γέννηση. Ωστόσο, μετά από 24 μήνες, ο αριθμός των συνάψεων στον προμετωπιαίο φλοιό έφτασε στα επίπεδα των ενηλίκων.
Αλλά τι γίνεται με την επονομαζόμενη σιωπηρή μνήμη; «Στεγάζεται» στην παρεγκεφαλίδα και είναι απαραίτητη για τα νεογέννητα, επιτρέποντάς τους να συσχετίζουν τα συναισθήματα της ζεστασιάς και της ασφάλειας με τον ήχο της φωνής της μητέρας τους και ενστικτωδώς να γνωρίζουν για παράδειγμα θα τα ταΐσουν. Επιβεβαιώνοντας αυτή την πρώιμη παρουσία, μελέτες έχουν αποκαλύψει μικρές αναπτυξιακές αλλαγές στην σιωπηρή μνήμη καθώς μεγαλώνουμε.
Οι πρώτες αναμνήσεις μας μπορεί να παραμείνουν αποκλεισμένες από τη συνείδησή μας επειδή δεν είχαμε γλωσσικές δεξιότητες εκείνη την εποχή. Μια μελέτη του 2004 κατέγραψε τη λεκτική εξέλιξη στα αγόρια και τα κορίτσια ηλικίας 27 και 39 μηνών ως μέτρο για το πόσο καλά θα μπορούσαν να ανακαλέσουν ένα παρελθόν γεγονός. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εάν τα παιδιά δεν γνώριζαν τις λέξεις για να περιγράψουν το συμβάν όταν συνέβη, δεν μπορούσαν να το περιγράψουν αργότερα, ακόμη και όταν έμαθαν τις κατάλληλες λέξεις.
Παράλληλα αναπτύσσουμε γνώση του προσωπικού μας παρελθόντος όταν αρχίζουμε να οργανώνουμε τις μνήμες σε ένα πλαίσιο. Πολλά παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να εξηγήσουν τα διάφορα μέρη μιας εκδήλωσης με διαδοχική σειρά, όπως όταν πήγαν για παράδειγμα σε ένα τσίρκο. Αλλά δεν είναι μέχρι το πέμπτο έτος που μπορούν να κατανοήσουν τις έννοιες του χρόνου και του παρελθόντος και είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν αυτό το ταξίδι στο τσίρκο σε μια διανοητική χρονική γραμμή.
Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοβιογραφικής μνήμης των παιδιών. Έρευνες έχουν δείξει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς ανακαλούν προφορικά τις μνήμες με τα μικρά παιδιά τους συσχετίζεται με το αφηγηματικό ύφος των παιδιών αυτών για να αναδημιουργήσουν αναμνήσεις αργότερα στη ζωή…