Γράφει η Μανουσία Κυπραίου
Κοινωνιολόγος- Κοινωνική Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια
Όλος ο πλανήτης τις τελευταίες εβδομάδες πλήττεται από τον κορονοϊό. Μέχρι πρόσφατα μπορεί να μας φαίνονταν αδιανόητο ότι ένας ιός θα άλλαζε τόσο δραστικά τη ζωή μας. Είναι, όμως, πραγματικότητα. Σχολεία και χώροι εργασίας έκλεισαν. Σημαντικά γεγονότα ακυρώθηκαν. Δισεκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε κατ΄ οίκον περιορισμό. H ζωή όπως την ξέραμε μπήκε σε παύση. Αυτήν την απρόσμενη και δύσκολη πραγματικότητα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Τα παράδοξα του κορονοϊού…
Υπό το πρίσμα της πρωτόγνωρης αόρατης απειλής του κορονοϊού ανατράπηκαν οι σταθερές, τα πρέπει και τα μη, το καλό και το κακό. Η νέα μας καθημερινότητα είναι πλημυρισμένη από παράδοξα.
Παράδοξο 1:H «έλλειψη εγγύτητας» έγινε συνώνυμο της «φροντίδας». Για να φροντίσεις τους ανθρώπους που αγαπάς θα πρέπει να μην τους αγκαλιάζεις, να μην τους συναντάς, να μην τους πλησιάζεις. Η προσωρινή απομάκρυνση από αγαπημένα πρόσωπα, κυρίως από τα ηλικιωμένα, δεν αποτελεί παραμέληση πλέον αλλά υπεύθυνη στάση για την προστασία τους.
Παράδοξο 2:To σύνδρομο της «άδειας φωλιάς» των γονιών από την στέρηση των παιδιών τους που ενηλικιώνονται έγινε το νέο σύνδρομο της «άδειας φωλιάς» των ενήλικων παιδιών από τους γονείς τους.
Παράδοξο 3:Μέχρι πρόσφατα, τα ενήλικα παιδιά παρότρυναν τους ηλικιωμένους γονείς τους να είναι δραστήριοι, να περπατάνε, να μην μένουν κλεισμένοι σπίτι. Πλέον τους εκλιπαρούν στο τηλέφωνο να μην βγουν από το σπίτι.
Παραδόξο4: Οι γονείς που συνήθιζαν να προτρέπουν στα παιδιά τους να σταματήσουν να περνούν όλη την ώρα τους μπροστά σε μια οθόνη, να βγούν έξω, να συναντήσουν τους φίλους τους, τώρα προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν τα παιδιά τους μέσα στο σπίτι και οι οθόνες έγιναν ο σύμμαχος τους.
Παράδοξο 5: Eνώ η κοινωνικοποίηση συμβάλλει στην αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων, εν μέσω πανδημίας, η κοινωνική απόσταση αποτελεί βασικό τρόπο περιορισμού του ιού και προστασίας των ατόμων.
Παράδοξο 6:Πριν τον ιο, πολλά ζευγάρια διαμαρτύρονταν ότι δεν περνούσαν αρκετό χρόνο μαζί. Η δυνατότητα να είναι τώρα περισσότερο μαζί – σίγουρα κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες – τους προκάλει άγχος, εκνευρισμό και δυσανασχέτηση.
Παράδοξο 7: Όταν αισθανόμαστε ότι μας απειλεί μια κατάσταση τείνουμε να δράσουμε για να την αντιμετωπίσουμε. Σήμερα η καλύτερη αντίδραση είναι το να μην κάνουμε τίποτα παρά μόνο να πλένουμε τα χέρια μας και να μένουμε σπίτι μας.
Παράδοξο 8:Συνήθειες που θα τις χαρακτηρίζαμε άλλοτε ως συμπεριφορές ψυχαναγκαστικού τύπου έγιναν επιβεβλημένα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό:20’’ πλύσιμο χεριών, πλύσιμο κάθε φορά από ακουμπάμε μια επιφάνεια, αντισηπτικά, μάσκες, κλπ.
Όταν τα ψυχικά αποθέματα εξαντλούνται…
Oι απότομες αλλαγές στην καθημερινότητα μας, στις συνήθειες μας, σε προσωπικά και επαγγελματικά σχέδια δημιουργούν ένα ασταθές περιβάλλον που μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος και ψυχική αποσταθεροποίηση.
Το γεγονός ότι ούτε έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης ούτε γνωρίζουμε πότε θα τελειώσει η πανδημία, μας τρομάζει. Υπάρχει μια γενικευμένη αίσθηση ευθραστότητας, ανασφάλειας και απώλειας της ελευθερίας. Για κάποιους συνανθρώπους μας η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Για αυτούς που κλείνει η επιχείρησή τους ή τίθεται η επαγγελματική τους δραστηριότητα σε παύση. Για αυτούς που ακυρώνονται σημαντικά σχέδια που ετοίμαζαν καιρό. Για τα ηλικιωμένα άτομα ή τα άτομα με προβλήματα υγείας που βασίζονταν σε φροντιστές. Για αυτούς που μένουν μόνοι τους. Όσο η θεραπεία αργεί να βρεθεί και τα θύματα αυξάνονται, τα ψυχικά αποθέματα εξαντλούνται Η παρατεταμένη αγωνία και η συνεχιζόμενη απειλή σταδιακά αποδυναμώνει ψυχικά ακόμη και τους λιγότερο ευάλωτους ανθρώπους. Η κοινωνική απομόνωση και η απαγόρευση της κυκλοφορίας, αν και αποτελούν ορθώς επιβεβλημένα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας, αυξάνουν τα ήδη έντονα αρνητικά συναισθήματα. Ο φόβος, ο θυμός, η απογοήτευση, η ανησυχία, το αίσθημα απελπισίας, η αμφισβήτηση του εαυτού, η ευερεθιστικότητα, η αποδιοργανωμένη σκέψη αυξάνονται. Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα μπορεί και να σωματοποιούνται. Πονοκέφαλοι, διαταραχές στον ύπνο, διατροφικές διαταραχές, ταχυπαλμία, ναυτία, αναπνευστικές δυσκολίες, στομαχικοί πόνοι, μπορεί να κάνουν την εμφάνιση τους. Μπορεί επίσης να στρέφουν κάποιους σε αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ ή/και σε αύξηση του καπνίσματος. Η ύπαρξη αρνητικών συναισθήματων είναι δικαιολογημένη μέσα στα πλαίσια της παρούσας αγχωγόνας κατάστασης. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε αυτά τα συναισθήματα και να προσπαθήσουμε να τα διαχειριστούμε κατάλληλα, έτσι ώστε να μην αποσταθεροποιηθούμε ψυχικά και διαταραχθεί μακροχρόνια η ψυχική μας υγεία.
Πως να διαφυλάξουμε την ψυχική μας υγεία…
Η διαχείριση αυτής της άνευ προηγουμένου κατάστασης, ιδιαίτερα σε ψυχολογικό επίπεδο, δεν είναι ευκολη. Είναι όμως πολύτιμη. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε κάποιες προτάσεις που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες για τη διαφύλαξη της ψυχικής σας υγείας:
- Περιορίστε την έκθεση σας σε πληροφορίες για τον κορονοϊό. Προσπαθήστε να βρείτε μια ισορροπία ανάμεσα στο να είστε ενημερωμένοι από υπεύθυνες πηγές (π.χ. ΕΟΔΥ) αλλά όχι υπερφορτωμένοι με πληροφορίες. Μην παρακουθείτε όλη μέρα ειδήσεις και ενημερωτικές εκπομπές. Αποφύγετε ναπληκτρολογείτε τα συμπτώματά σας στο διαδίκτυο.
- Εκφράστε και μοιραστείτε τα αρνητικά συναισθήματα σας. Το κλειδί συχνά για τη μείωση του άγχους, του φόβου, της ανασφάλειας είναι η έκφραση τους σε αγαπημένα πρόσωπα και σε άτομα εμπιστοσύνης. Η παραδοχή και η λεκτικοποίηση των αρνητικών συναισθημάτων σας μπορεί να σας βοηθήσει να τα κατανοήσετε καλύτερα καθώς και να κάνει τους συνομιλητές σας να παραδεχθούν αντίστοιχα δικά τους συναισθήματα, μειώνοντας της μοναξιά σας μέσα σε αυτά.
- Εστιάστε την προσοχή σας στο «εδώ και τώρα». Προσπαθήστε να αποστασιοποιηθείτε από ιδέες και εφιαλτικά σενάρια για το μέλλον.
- Ακολουθήστε μια καθημερινή ρουτίνα. Η αβεβαιότητα και το άγχος περιορίζονται όταν ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα μέσα στην ημέρα. Δημιουργήστε μια νέα καθημερινή ρουτίνα με συγκεκριμένο ωράριο για την εργασία σας (συγκεκριμένο χώρο εργασίας αν εργάζεστε στο σπίτι), το φαγητό, την ενασχόληση σας με ευχάριστες δραστηριότητες (διάβασμα, ζωγραφική, μουσική ή ότι άλλα σας ταιριάζει), την εποικοινωνία σας με αγαπημένα πρόσωπα.
- Αν διαπιστώσετε ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξάνει την ανησυχία σας (υπάρχουν πολλές ακραίες φωνές και παραπληροφόρηση), μειώστε τον χρόνο που είστε συνδεδεμένοι σε αυτά.
- Επικοινωνήστε τηλεφωνικά ή με βιντεοκλίση με ανθρώπους που σας κάνουν να αισθάνεστε καλά. Η (οπτικό)ακουστική επαφή μειώνει τα αρνητικά συναισθήματα άγχους και ανησυχίας.
- Εκπαιδεύστε τον εαυτό σας να αποδεχθεί την αβεβαιότητα. Η έλλειψη αντοχής στην αβεβαιότητα μας καθιστά πιο ευάλωτους στο άγχος. Ξεκινήστε κάνοντας μικρά βήματα. Για παράδειγμα, αποφύγετε να απαντήσετε άμεσα σε μηνύματα που έχετε λάβει, αποφύγετε να ελέγχεται συνεχώς το τηλέφωνο σας.
- Ασχοληθείτε με τον εθελοντισμό και την προσφορά. Είτε μέσα στο πλαίσιο μιας ομάδας είτε και ατομικά προσπαθήστε να βοηθήσετε τους συνανθρώπους σας. Για παράδειγμα, αναλάβετε την προμήθεια τροφίμων σε γείτονες σας που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Επικοινωνήστε με ηλικιωμένους συγγενείς σας που ξέρετε ότι ζουν μόνοι. Κάντε τον εαυτό σου χρήσιμο στους άλλους.
- Η άσκηση βοηθάει στην διαχείριση των στρεσογόνων καταστάσεων. Κάντε απλές ασκήσεις γυμναστικής στο σπίτι ή ακολουθήστε κάποιο από τα άπειρα προγράμματα ασκήσεων που είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Αν δεν είστε αθηλητικός τύπος, αλλά σας αρέσει η τέχνη, ζωγραφίστε ή παίξτε μουσική.
- Μην υποτιμάτε τις αντοχές σας στις δύσκολες καταστάσεις. Οι άνθρωποι συχνά υπερεκτιμούν τις σοβαρές συνέπειες των δύσκολων γεγονότων και ταυτόχρονα υποτιμούν την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν και να προσαρμόζονται σε δύσκολες καταστάσεις. Θυμηθείτε, είστε πιο ανθεκτικοί από ό, τι νομίζετε.
- Αν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το άγχος, την ανησυχία, τον φόβο σας να μην διστάσετε να απευθυνθείτε σε κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η κρίση αυτή επηρεάζει όλους μας. Μπορεί όμως να αποτελεί μια ευκαιρία για να ενισχύσουμε την ενσυναίσθηση μας, να ενδυναμώσουμε τις σχέσεις μας και να μάθουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Μπορεί επίσης να συμβάλλει στην ενίσχυση των υφιστάμενων κοινωνικών δεσμών, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της ατομικής ευθύνης, που αποτελούν τα ισχυρότερα όπλα για την αντιμετώπιση κρίσιμων μεταβάσεων στην ζωή αλλά και απαραίτητα συστατικά μιας καλύτερης ζωής.
Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε το καλύτερο για όλους και ας οδηγήσει αυτη η κρίση σε ένα επιπλέον παράδοξο:ένα ψυχικά επώδυνο γεγονός να μας έχει ενδυναμώσει τόσο σε ατομικό όσο και συλλογικό επίπεδο!