Χάρη στην Στήλη της Ροζέττας οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι κατάφεραν να μεταφράσουν αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Χάρη στο Popol Vuh, καταλαβαίνουμε επίσης την αρχαία γραφή των Μάγια.
Ωστόσο μερικά μυστήρια παραμένουν ακόμα άλυτα. Ο δίσκος της Φαιστού είναι ένα μυστηριώδες έργο άγνωστης προέλευσης, σκοπού και σημασίας που γράφτηκε πριν από περίπου 4.000 χρόνια.
Ήταν στην μινωική εποχή όταν στην Κρήτη εμφανίστηκε ο πρώτος γνωστός πολιτισμός, ο οποίος δημιούργησε την τέχνη που απεικόνιζε φυσικές σκηνές χωρίς ανθρώπινες μορφές και η ικανότητα στην κατασκευή παλατιών ήταν πέρα από κάθε σύγκριση για την εποχή τους.
Αιώνες αργότερα, το 1908, στο μινωικό ανάκτορο της Φαιστού μια ανασκαφή έδειξε ένα μυστηριώδες κομμάτι ιστορίας που αναζήτα την εξήγηση μέχρι σήμερα.
Η μινωική γλώσσα είναι γενικά ένα μυστήριο, αλλά είναι γνωστό ότι έχει επηρεάσει έντονα τα μετέπειτα ελληνικά. Χωρισμένα σε «Γραμμική Α» και τη διάδοχη του «Γραμμική Β», τα σωζόμενα μινωικά κείμενα παίρνουν τη μορφή ιερογλυφικών λαξευμένων σε πήλινους δίσκους.
Αλλά ο δίσκος του Φαιστού δεν είναι έτσι. Η μέση διάμετρός του είναι 15 εκατοστά και το μέσο πάχος του 1 εκατοστό. Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία αναπαριστούν εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.α.
Συνολικά υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην πρώτη πλευρά και 119 στη δεύτερη, τοποθετημένα σπειροειδώς. Τα σύμβολα είναι χωρισμένα σε ομάδες με τη χρήση μικρών γραμμών που κατευθύνονται προς το κέντρο του δίσκου.
Δεν έχουν σκαλιστεί αλλά έχει χρησιμοποιηθεί καλούπι και έτσι κάθε σύμβολο εμφανίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο κάθε φορά. Δεν είναι σαν οποιαδήποτε άλλη μορφή γραφής της εποχής, αλλά ούτε απλώς μια σειρά από όμορφες εικόνες. Τα επαναλαμβανόμενα σύμβολα και η διαδοχική δομή υπονοούν έντονα ότι αυτό είναι ένα είδος αναγνώσιμου μηνύματος. Απλά δεν ξέρουμε τι λέει.
Φυσικά, το γεγονός ότι δεν υπάρχει εύκολη μετάφραση δεν έχει εμποδίσει τους επιστήμονες να δοκιμάσουν.
Ο γλωσσολόγος Δρ. Γκάρεθ Όουενς, που εδώ και 30 χρόνια ζει στην Κρήτη σε συνεργασία με τον καθηγητή Φωνητικής στην Οξφόρδη, Τζον Κόουλμαν, περιέγραψε αυτό που θεωρεί ως την καλύτερη δυνατή ανάγνωση του κώδικα: Είναι μια προσευχή σε μια μινωική θεά της μητρότητας. Τα 45 σύμβολα δεν επαρκούν αλλά με βάση την υπόθεση ότι ο δίσκος σχετίζεται με τη γραμμική Α και Β, οι δύο επιστήμονες κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τις λέξεις «έγκυος μητέρα», «λαμπερή μητέρα» και «θεά».
Όμως δεν είναι τόσο απλό.
Όπως λέει χαρακτηριστικά η καθηγήτρια γλωσσολογίας και αρχαιολογίας Ελίζαμπεθ Μπάρμπερ, όσες ενδείξεις υπάρχουν για ένα σενάριο με βάση 45 σύμβολα μη αλφαβητικού κειμένου, άλλες τόσες υπάρχουν και για να το διαψεύσουν.
Όποια και αν είναι η σημασία του δίσκου, υπάρχει κάτι που προέρχεται από τη γραφή που βρήκαμε απίστευτα ενδιαφέρον. Ο δίσκος του Φαιστού είναι το παλαιότερο γνωστό παράδειγμα τυπογραφίας, που χωρίς άλλες τεχνολογικές καινοτομίες, απλά δεν είχε την ευκαιρία να απογειωθεί. Χρειάστηκαν άλλες περίπου τρεις χιλιετίες, πριν την επανάσταση του Γουτεμβέργιου…