Πιθανολογώ ότι δεν πάει το μυαλό σας. Ίσως λίγοι με καλή γνώση της αγγλικής ξέρετε το lipogram κι έτσι φτιάξατε περίπου την εικόνα. Το λιπόγραμμα λοιπόν, όσο κι αν ακούγεται παράξενο είναι ένα μόνο για δυνατούς λύτες και κυρίως για καλούς γνώστες της γλώσσας. Αφού μάθετε πως ακριβώς γίνεται θα καταλάβετε γιατί έγινε μόδα και αρκετοί –ακόμα και λογοτέχνες- έπεσαν με τα μούτρα για να φτιάξουν το καλύτερο δυνατό. Εσύ μπορείς;
Με τον όρο αυτό λοιπόν αναφερόμαστε σε ένα κείμενο, είτε έμμετρο είτε πεζό στο οποίο αποφεύγεται δια ροπάλου η χρήση ενός ή περισσότερων γραμμάτων. Με άλλα λόγια ο συγγραφέας πρέπει να φτιάξει φράσεις και νοήματα χωρίς να χρησιμοποιήσει ένα ή περισσότερα γράμματα, τα οποία ο ίδιος θα επιλέξει. Σας ακούγεται εύκολο; Μπα! Είναι μάλλον εξαιρετικά δύσκολο.
Ποια ελληνική λέξη έχει 21!! διαφορετικές σημασίες (και ποιες)
Το λιπόγραμμα λέγεται αλλιώς και λιπογράφημα ή λειπόγραμμα. Στην αρχαιότητα αποτελούσε αγαπημένο παιχνίδι των προγόνων μας, μιας και δεν είχαν videogames. Αναλογιστείτε τώρα πως ενώ εμείς μπορεί να παιδευόμαστε για ώρες προκειμένου να φτιάξουμε ένα τετράστιχο λιπόγραμμα, ο Νέστορας ο Λαρανδεύς έγραψε «λιπογράμματον Ιλιάδα». Δηλαδή μια Ιλιάδα όπου ο ολόκληρη η ραψωδία Α ήταν γραμμένη χωρίς το γράμμα άλφα, ολόκληρη η ραψωδία Β χωρίς το γράμμα β και ούτω καθεξής. Με τον ίδιο τρόπο ο Τρυφιόδωρος έγραψε λιπογράμματη Οδύσσεια.
Η μοναδική ελληνική λέξη που ξεκινάει με τρία Α! Κι όμως υπάρχει…
Στην Ευρώπη το λιπόγραμμα επανήλθε τον 19οαιώνα. Εντυπωσιακότερο ίσως επίτευγμα από όλα είναι πως ο Γάλλος Ζορζ Περέκ το 1972 έγραψε ένα ολόκληρο μυθιστόρημα χωρίς να χρησιμοποιήσει καθόλου το φωνήεν Ε!
Κλείνοντας θα σας δώσω ένα παράδειγμα για να δείτε τη μορφή κι από εκεί και πέρα μπορείτε κι εσείς να ασχοληθείτε με αυτή την εξαιρετικά θρεπτική για τη σκέψη διαδικασία, όπως κάνουν σήμερα πολλοί λογοτέχνες και όχι μόνο. Το απόσπασμα είναι από το ποίημα της Σοφίας Κολοτούρου «ΕΝ ΠΡΕΒΕΖΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΙ» το οποίο είναι ολόκληρο γραμμένο χωρίς το γράμμα Α:
Νεκρό μικρό σπουργίτι έχει χτυπήσει
Σε γκρίζους τοίχους, στις σκεπές της πόλης
Νεκρές κοπέλες, που ‘χουν ξεφλουδίσει
Μισό κρεμμύδι, -λες- της ζωής τους όλης.