Ιδού μια γρήγορη αξιολόγηση της προσωπικότητας σας.
Πιστεύουμε ότι είστε γενικά χαρούμενος, καλά ισορροπημένος άνθρωπος με κάποιες εναλλαγές διαθέσεων. Δεν είστε ούτε υπερβολικά συμβατικοί ούτε υπερβολικά εξατομικευμένοι και έχετε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων. Αν και έχετε μερικές προσωπικές αδυναμίες, μπορείτε γενικά να τις αντισταθμίσετε.
Πώς το κάναμε;
Αν αυτό που διαβάσατε είναι μια τέλεια περιγραφή της προσωπικότητάς σας, συγχαρητήρια! Είσαστε ένα θύμα του φαινομένου Μπάρνουμ!
Πήρε το όνομα του από τον κωμικό σόουμαν P.T. Barnum που δηλώνει ότι «κάθε λεπτό γεννιέται ένα κορόιδο». Ο όρος αναφέρεται στον τρόπο που όλοι μας είμαστε πρόθυμοι να πιστέψουμε ότι μια υπερβολικά ευρεία περιγραφή προσωπικότητας αφορά αποκλειστικά και μόνο τη δική μας!
Πιο…επίσημα το φαινόμενο λέγεται Φόρερ από τον ψυχολόγο Μπέρτραμ Φόρερ που το 1948 έδωσε ένα τεστ προσωπικότητας στους φοιτητές του, αφού τους ενημέρωσε πως ο κάθε φοιτητής θα λάβει στο τέλος μία ξεχωριστή αποτίμηση προσωπικότητας βάσει των επιλογών του. Στη συνέχεια, αγνοώντας τα αποτελέσματα τους, έδωσε την ίδια αποτίμηση σε όλους τους φοιτητές και τους ζήτησε να βαθμολογήσουν από 0 (ανακριβής) μέχρι 5 (εξαιρετική) κατά πόσο πίστευαν πως τα αποτελέσματα ταίριαζαν με την προσωπικότητα τους.
Στην πραγματικότητα όλοι οι φοιτητές έλαβαν την εξής αποτίμηση:
«Έχεις ανάγκη οι άλλοι να σε συμπαθούν και να σε θαυμάζουν. Έχεις την τάση να είσαι επικριτικός με τον εαυτό σου. Έχεις σημαντικές ικανότητες τις οποίες δεν έχεις ακόμα χρησιμοποιήσει προς όφελος σου. Αν και πειθαρχημένος και με αυτοέλεγχο εξωτερικά, είσαι ανήσυχος και ανασφαλής εσωτερικά. Κατά καιρούς έχεις σοβαρές αμφιβολίες για το αν έχεις πάρει τη σωστή απόφαση ή έχεις κάνει τη σωστή επιλογή. Προτιμάς να βλέπεις κάποιες αλλαγές και δυσανασχετείς όταν περιορίζεσαι από φραγμούς και περιορισμούς. Περηφανεύεσαι για τον εαυτό σου ως ένα ανεξάρτητα σκεπτόμενο άτομο και δεν αποδέχεσαι τις απόψεις των άλλων αν δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις. Θεωρείς πως δεν είναι συνετό να είσαι απόλυτα ειλικρινής όταν αποκαλύπτεις τον εαυτό σου στους άλλους. Κατά καιρούς είσαι εξωστρεφής, καταδεκτικός, κοινωνικός, ενώ άλλες φορές είσαι εσωστρεφής, επιφυλακτικός και μαζεμένος. Μερικές από τις φιλοδοξίες σου δεν είναι ρεαλιστικές. Μία από τις βασικότερες επιδιώξεις σου στη ζωή είναι η ασφάλεια».
Ο μέσος όρος ήταν 4,26 (δηλαδή 84% επιτυχία) και μόνο όταν αποκαλύφθηκαν τα αποτελέσματα οι φοιτητές έμαθαν πως είχαν λάβει την ίδια αποτίμηση, η οποία στην πραγματικότητα ήταν συνδυασμός διαφόρων αποσπασμάτων από στήλες αστρολογίας που είχε βρει ο Φόρερ!
Το φαινόμενο έχει ακόμη μεγαλύτερη επίπτωση όσο πιο λεπτομερείς είναι οι ερωτήσεις και όσο περισσότερη εξουσία θεωρείται ότι έχει εκείνος που τις υποβάλει. Λειτουργεί επίσης καλύτερα αν η περιγραφή της προσωπικότητας χρησιμοποιεί ευνοϊκά γνωρίσματα.
Σύμφωνα με την Psychology Today, «οι άνθρωποι τείνουν να δέχονται ισχυρισμούς για τον εαυτό τους, ανάλογα με την επιθυμία τους οι ισχυρισμοί να είναι αληθινοί και όχι ανάλογοι με την εμπειρική ακρίβεια των αξιώσεων όπως μετρώνται με κάποιο μη υποκειμενικό πρότυπο. Με άλλα λόγια, θα πιστέψετε ότι θέλετε να πιστέψετε. Και όλοι θέλουμε να πιστέψουμε ότι «έχουμε μια μεγάλη αχρησιμοποίητη δυνατότητα που δεν εκμεταλλευόμαστε προς όφελός μας».
Υπάρχουν πολλά πεδία όπου το φαινόμενο είναι προφανής όπως στην αστρολογία, και τα ταρώ. Τα μέντιουμ που υπόσχονται να πουν το μέλλον σας ή να μιλήσουν με νεκρούς αγαπημένους σας χρησιμοποιούν επίσης μια μορφή του φαινομένου που είναι γνωστό ως «κρύα ανάγνωση».
Ωστόσο υπάρχουν και άλλα μέρη που ίσως δεν είναι τόσο προφανή. Όπως επισημαίνει η HowStuffWorks, το μάρκετινγκ και η διαφήμιση εξαρτώνται επίσης από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι είναι το «είδος ανθρώπων» που θα επωφεληθούν από ένα προϊόν ή θα έχουν ένα συγκεκριμένο πρόβλημα για το οποίο θα μπορούσαν να αγοράσουν μια λύση!
Πώς, λοιπόν, αποφεύγετε να πέσετε θύμα αυτού του φαινομένου; Ένας καλός τρόπος είναι να σκεφτείτε τον χειρότερο εχθρό σας. Έχει το ίδιο χαρακτηριστικό που υποτίθεται ότι περιγράφει και εσάς; Έχει και εκείνος «εναλλαγή των διαθέσεων» και «μεγάλη ανάγκη για άλλους ανθρώπους να τους αρέσουν και να θαυμάσουν»; Εάν ναι τότε η περιγραφή είναι πιθανώς πάρα πολύ γενική για να είναι χρήσιμη για εσάς και όποιος σας την παρουσιάζει ως μοναδική πιθανώς σκέφτεται ότι έχει ένα μπροστά του ένα… κορόιδο.