Κολλούν στα δόντια μας, αλλάζουν το χρώμα των δακτύλων μας και γεμίζουν τον κόσμο με τις μικρές νιφάδες τους. Κι όμως είναι ακαταμάχητα!
Κανείς δεν ξέρει γιατί τα παιδιά λατρεύουν τόσο φανατικά τα γαριδάκια, μια συνήθεια που οι περισσότεροι σπεύδουν βεβαίως να διατηρήσουν και στην ενήλικη ζωή τους ως ανομολόγητη διατροφική αμαρτία.
Για κάποιον λόγο δεν μπορούμε να σταματήσουμε να τα τρώμε, αν και όπως θα υπολόγιζε κανείς τα πεντανόστιμα σνακ καλαμποκιού με γεύση τυριού δεν έπεσαν μαγικά μια μέρα σαν μάννα στο μπολ μας.
Για να μπει το τυρογαριδάκι στην ελκυστική συσκευασία του και να διαφημιστεί αβέρτα στην τηλεόραση, πυροδοτώντας πλέον ομηρικούς καυγάδες μεταξύ παιδιών και γονέων, θα έπρεπε να συμβούν πολλά και διάφορα, όπως εκείνο το περιβόητο τυχαίο γεγονός που θα γεννούσε όχι μόνο μια μοναδική λιχουδιά, αλλά και μια νέα αγορά.
Η ιστορία του προϊόντος που θα ονομαζόταν τελικά (τυρο-)γαριδάκι παραμένει η πιο ιδιαίτερη στην πορεία του τυποποιημένου φαγητού, ένα σωστό μνημείο τύχης και επιχειρηματικού δαιμονίου, λες και έκανε την εμφάνισή της η ίδια η μοίρα…
Το ευτυχές ατύχημα
Όλα ξεκινούν στο μακρινό Ουισκόνσιν των ΗΠΑ, μια αγροτική πολιτεία με μεγάλη παραγωγή ζωοτροφής. Εκεί θα λάμβανε χώρα το ατύχημα που θα γεννούσε το τυρογαριδάκι και εκεί θα αποδείκνυε την εμπορική του απήχηση για μια μικρή εταιρία, τη Flakall Corporation. Η οποία από ζωοτροφές έτρεχε τώρα να αλλάξει τα μηχανήματά της για να παράγει γαριδάκια, χρωστώντας τα πάντα στον τρόπο με τον οποίο καθάριζαν οι εργάτες της τα μηχανήματά τους. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Η βιομηχανική καινοτομία της Flakall στην παραγωγή ζωοτροφής ήταν να βάζει τα υλικά σε έναν μύλο, ξεφλουδίζοντας το καλαμπόκι από το περίβλημά του ώστε να παίρνει όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό από τα σιτηρά. Αλλά και να διασφαλίζει το γεγονός ότι οι αγελάδες δεν θα έτρωγαν ποτέ καμιά μυτερή απόληξη ή κάτι που θα τους καθόταν στον λαιμό.
Αυτό ισχυρίζεται τουλάχιστον η φίρμα στην αίτησή της για την εμπορική κατοχύρωση της διαδικασίας ξεφλουδίσματος του καλαμποκιού που κατέθεσε το 1932: «οι νιφάδες ζωοτροφής είναι πιο εύγεστες και εύπεπτες από το ζώο», μας λέει και δεν έχουμε λόγο να μην το πιστέψουμε.
Ο μύλος έκανε τη δουλειά του ικανοποιητικά, αν και όχι με εντελώς αποδοτικό τρόπο. Χρειαζόταν ταυτοχρόνως συχνό καθάρισμα γιατί αλλιώς κολλούσε. Μια από τις τεχνικές που είχαν καταλήξει οι εργάτες για το εύκολο καθάρισμα του μηχανήματος ήταν το να ρίχνουν μέσα βρεγμένο καλαμπόκι.
Σε μια τέτοια διαδικασία ρουτίνας, κάτι παράξενο συνέβη: το νοτισμένο καλαμπόκι, περνώντας από την καυτή μηχανή, δεν έβγαινε από τον μύλο ξεφλουδισμένο, αλλά αντιθέτως είχε φουσκώσει σαν ποπ κορν (χωρίς τα ενοχλητικά σπόρια). Κι έτσι στα καλά καθούμενα και χωρίς να το θέλει καθόλου, η Flakall είχε μόλις εφεύρει τον εξωθητήρα τροφίμων καλαμποκιού!
Ήταν ένας παρατηρητικός εργάτης της επιχείρησης, κάποιος Έντουαρντ Γουίλσον, αυτός που παρατήρησε τις καλαμποκένιες φούσκες να βγαίνουν από το μηχάνημα. Περίεργος καθώς ήταν, αποφάσισε να τις πάρει σπίτι, να πειραματιστεί με τα καρυκεύματα και να τις ψήσει στον φούρνο, μετατρέποντάς τες έτσι σε ένα βρώσιμο σνακ για τον ανθρώπινο πια ουρανίσκο. Τα Korn Kurls είχαν μόλις γεννηθεί!
Και δεν ήταν παρά μεταποιημένη ζωοτροφή…
Ένα σνακ που το είπαν τυρογαριδάκι
Η Flakall ήταν έτοιμη το 1939 να πατεντάρει τη δεύτερη ευρεσιτεχνία στην επιχειρηματική της ιστορία. Η αίτησή της για την εμπορική κατοχύρωση της πατέντας είχε τίτλο «Διαδικασία για την παρασκευή βρώσιμων προϊόντων» και αναφερόταν σε μια μηχανή που αυτοθερμαινόταν μέσω τριβής και έψηνε τις πρώτες ύλες. Η διαδικασία λογίστηκε περίπλοκη μεν (είμαστε ακόμα στο 1939), αποτελεσματικότατη δε.
Η λειτουργία του τροποποιημένου εξωθητήρα βασιζόταν στη θερμή εξώθηση, συμπιέζοντας την υγροποιημένη πρώτη ύλη και δίνοντάς της το σχήμα μιας ημιστερεάς μάζας. Η οποία περνούσε κατόπιν από ένα στενό άνοιγμα παίρνοντας την τελική της μορφή.
Ξεκάθαρα, η Flakall είχε κάτι μεγάλο στα χέρια της, όχι μόνο ένα νέο προϊόν αλλά και μια ολόκληρη τεχνική παραγωγής προϊόντων διαφορετικού σχήματοςι, υφής, χρώματος και γεύσης. Αφού άλλαξε το όνομά της σε Adams Corporation, ώστε να μη συσχετίσει κανείς το γεγονός ότι το νέο σνακ παραγόταν από μια εταιρία ζωοτροφών, έριξε στην αγορά το πρωτοποριακό σνακ της.
Δεν ήταν βέβαια ο μόνος διεκδικητής του θρόνου της ολοκαίνουριας λιχουδιάς. Λίγο παρακεί, στη Λουιζιάνα, η Elmer Candy Corporation ανέπτυσσε ένα προϊόν που θα ονόμαζε τελικά «Chee Wees» και θα ισχυριζόταν μετά πως αυτό ήταν το πρώτο τυρογαριδάκι του κόσμου. Δεν ήταν. Αλλά και στα τέλη της δεκαετίας του 1950, μια νεοϋορκέζικη φίρμα (Old London Foods) σκάρωσε τη δική της -και αρκούντως δημοφιλή- εκδοχή που ονόμασε «Cheez Doodle».
Η επικρατέστερη μάρκα πάντως που έφτιαχνε τυρογαριδάκια δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η δεύτερη, αλλά η Cheetos! Η οποία γεννήθηκε το 1948, αρκετά αργότερα από τους πρώτους ανταγωνιστές της δηλαδή, αν και σύντομα θα καταλάμβανε την αγορά, εν μέρει γιατί το πρώτο της προϊόν είχε αποκτήσει πανεθνική διανομή στις ΗΠΑ.
Ο ιδρυτής της, Elmer Doolin, έκανε μια καλή συμφωνία με την H.W. Lay and Company ώστε να φέρει τα Cheetos στα μήκη και τα πλάτη του Νέου Κόσμου. Το εγχείρημα θα είχε τρομακτική επιτυχία, τέτοια που θα διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στη συγχώνευση του 1961 μεταξύ της μητρικής Frito με τη Lay, αλλά και στην εξαγορά του νέου επιχειρηματικού σχήματος τέσσερα χρόνια αργότερα από την PepsiCo.
Το τυρογαριδάκι αποδείχτηκε ακαταμάχητο, αν και πλέον οι μεγάλοι παίκτες της αγοράς ανταγωνίζονταν λυσσαλέα και εν πολλοίς αθέμιτα, προσπαθώντας να τρυπώσουν τα προϊόντα τους κατευθείαν στο μυαλό των παιδιών. Σύντομα θα κυκλοφορούσαν οι μασκότ (όπως ο Τσέστερ της Cheetos), οι οποίες θα αποκτούσαν αργότερα τις δικές τους παιδικές εκπομπές ως καρτούν. Ήταν ξεκάθαρο πως τον πρώτο λόγο είχε πια το μάρκετινγκ και όχι τα εργαστήρια.
Το τυρογαριδάκι είχε διανύσει μέχρι τη δεκαετία του 1980 πολύ δρόμο από την εποχή που δεν ήταν παρά ένα χαρούμενο ατύχημα της βιομηχανίας παραγωγής ζωοτροφών. Μόνο μία εταιρία δεν φαινόταν να βλέπει την τρομακτική επιτυχία της Cheetos, η οποία κυριαρχούσε μέχρι τότε στην αγορά ως ο απόλυτος ηγέτης: η πρώτη και καλύτερη Flakall! Η φίρμα που την κατέχει στις μέρες μας είναι μια βιομηχανία παραγωγής εξωθητήρων τροφίμων (Maddox Metal Works) που ειδικεύεται μάλιστα στον σχεδιασμό αυτοματοποιημένων μηχανών ειδικά για την παρασκευή σνακ καλαμποκιού. Αυτή αγόρασε το διάδοχο σχήμα της Flakall, Adams International, το 1993, καθώς μέχρι τότε έφτιαχνε τους εξωθητήρες για τα τυρογαριδάκια της ανταγωνίστριας Frito-Lay!
Ήταν μια λογική κίνηση να φτιαχτεί η πρώτη κάθετη μονάδα παραγωγής σνακ καλαμποκιού με γεύση τυρί. Αν και μέχρι τότε όλος ο κόσμος τα ήξερε ως τυρογαριδάκια και δεν ήταν παρά ο πιο ένοχος γευστικός πειρασμός της νέας εποχής…